Αγρότης, τεύχος 479

45 44 A Γ Ρ Ο Τ Η Σ 2 0 2 0 / T E Υ Χ Ο Σ 4 7 9 A Γ Ρ Ο Τ Η Σ 2 0 2 0 / T E Υ Χ Ο Σ 4 7 9 ΦΥΣΙΚΟΙ ΠΟΡΟΙ ΚΑΙ ΠΕΡΙΒΑΛΛΟΝ ΦΥΣΙΚΟΙ ΠΟΡΟΙ ΚΑΙ ΠΕΡΙΒΑΛΛΟΝ λειτουργούν για την παραγωγή γυψομαρμάρων, ενώ άλλες θέσεις παραγωγής γύψου σήμερα είναι το Καλό Χωρίο Λάρνακας, ο Άγιος Θεόδωρος κ.ά. Η κατεργασία της γύψου στην Κύπρο, μέχρι και το 1950 περίπου, φαίνεται ότι γινόταν σε ειδικά κατασκευασμένα κυκλικάκαμίνιαμε τηχρήσηξύλωνκαι αργότεραπετρελαίου. Η κατεργασία ήταν γνωστή και ως κάψιμο της πέτρας και διαρκούσε περίπου ένα ολόκληρο εικοσιτετράωρο. Με το τέλος του ψησίματος, το καμίνι καταστρεφόταν εν μέρει και η καμένη γύψος μεταφερόταν σε μύλους για άλεση και συσκευασία. Οι τεχνίτες στα «μαρμαράδικα» γύψου ονομάζονταν χαρακτηριστικά και «λουκκάτοροι», ενώ την εποχή της μεγάλης ζήτησης των μαρμάρων, οι ποσότητες που τύγχαναν εκμετάλλευσης ήταν τόσο μεγάλες που οι τεχνίτες χαρακτηριστικά αναφέρουν ότι ολόκληροι λόφοι στις περιοχές των λατομείων της Αραδίππου εξαφανίζονταν. Σήμερα τα μάρμαρα γύψου εξορύσσονται επί τόπου με τη χρήση ηλεκτρικού δισκοπρίονου και διαχωρίζονται με τη χρήση σφήνας ή σκεπαρνιού στις επιθυμητές διαστάσεις. Μεγάλες ποσότητες γύψου κατά τη δεκαετία αυτή, κυρίως από τα λατομεία Καλαβασού, εξάγονταν στο εξωτερικό, από την αποβάθρα φόρτωσης του Βασιλικού. Για κάποια χρόνια η φόρτωση γινόταν και με εναέρια καλώδια στα πλοία, τα οποία ήταν αγκυροβολημένα ανοικτά της θάλασσας. Η χρήση της γύψου στην οικοδομική βιομηχανία και τσιμεντοβιομηχανία της Κύπρου βασίζεται κυρίως στην ιδιότητά της να ρυθμίζει την πήξη του τσιμέντου τύπου Πόρτλαντ. Έτσι χρησιμοποιείται ως επιβραδυντικό υλικό στο clinker κατά την παραγωγή τσιμέντου μαζί με κρητίδα και μάργα. Κάποιες ποσότητες μετά την εξόρυξή της και αφού ψηθούν σε ειδικά διαμορφωμένους φούρνους, αλέθονται και χρησιμοποιούνται ως επιχρίσματα ή στην παραγωγή γυψοσανίδων. Χρησιμοποιείται, επίσης, στις εργασίες αναπαλαίωσης μοναστηριών, εκκλησιών και διατηρητέων κατοικιών. Για παράδειγμα, γυψομάρμαρα έχουν χρησιμοποιηθεί κατά την πρόσφατη αναπαλαίωση του μοναστηρίου του Τιμίου Σταυρού στο Όμοδος. Το δάπεδο πάρα πολλών σπιτιών, σε ολόκληρη την Κύπρο, είναι ακόμα επιστρωμένο με μάρμαρα γύψου ενώ η χρήση της ήταν ευρεία στα περβάζια (πατούδες) των παραθύρων και ως κορδώματα σε στέγες σπιτιών για προστασία των ωμόπλινθων από τη διάβρωση. Μοναδική περίπτωση χρήσης της γύψου εξολοκλήρου στην κατασκευή εκκλησίας φαίνεται να αποτελεί η εκκλησία του Αγίου Μάμαντος, στο κατεχόμενο χωριό Βιτσάδα. Η γύψος διαλύεται γρήγορα με τη δράση του νερού της βροχής. Πιο συγκεκριμένα, η μεγάλη υδατοδιαλυτότητά της αλλά και η χαμηλή σκληρότητά της έχουν ως αποτέλεσμα τη δημιουργία «ρωγμών» στην επιφάνειά της. Η διάλυσή της αυτή έχει ως αποτέλεσμα τη δημιουργία μεγάλων εγκοίλων. Στις περιπτώσεις όπου η οροφή των εγκοίλων είναι κοντά στην επιφάνεια, προκαλούνται σοβαρά προβλήματα στην οικιστική ανάπτυξη. Τέτοιες περιπτώσεις αποτέλεσαν, επίσης, σημαντικούς υπόγειους υδροφορείς, το νερό των οποίων είναι κατάλληλο για άρδευση. Χαρακτηριστική περίπτωση αποτελεί ο υδροφορέας Μαρωνίου, που αποτελεί τον μεγαλύτερο γυψούχο υδροφορέα της Κύπρου. Ευρέως διαδεδομένη είναι σε όλο τον κόσμο σήμερα η χρήση της γύψου για την κατασκευή των γυψοσανίδων, όπως επίσης και η χρήση της για τη θεραπεία καταγμάτων των οστών. Επίσης, χρησιμοποιείται ως βελτιωτικό εδαφών, με την ιδιότητά της ως ουδέτερο λίπασμα ασβεστίου να αυξάνει τη διαπερατότητα του εδάφους, να βελτιώνει την ικανότητα παγίδευσης υγρασίας και να μειώνει την αλκαλικότητά του. Στην οδοντοτεχνική βρίσκει εφαρμογή στην κατασκευή εκμαγείων δοντιών, στην αγγειοπλαστική χρησιμοποιείται ως «καλλιτεχνικός γύψος», αλλά είναι και βασικό συστατικό σε οδοντόπαστες, σαμπουάν και καλλυντικά. Επιπλέον, χαρακτηριστικό είναι το γεγονός ότι αποτελεί αξιοποιήσιμο προϊόν της διαδικασίας αποθείωσης των αερίων καύσης ορυκτών καυσίμων διαφόρων βιομηχανιών και έτσι μπορεί να συμβάλει στην αντιμετώπιση της ρύπανσης του αέρα. Η χρήση της είναι διαδεδομένη από τα παλιά χρόνια έως σήμερα και στην κατεργασία κρασιού. Οι αρχαίοι Έλληνες την χρησιμοποιούσαν κατά τη διαδικασία παλαίωσης του κρασιού, την οποία επιτύγχαναν μέσα σε θαμμένα πιθάρια, σφραγισμένα με γύψο και ρετσίνι. Αιγυπτιακοί, ελληνικοί και ρωμαϊκοί αμφορείς, καλά σφραγισμένοι με γύψο ή με φλοιό βελανιδιάς, χρησιμοποιήθηκαν εδώ και αιώνες, διατηρώντας άριστα το κρασί. Τέλος, το αλάβαστρο, ως μαλακό ορυκτό από την αρχαιότητα χρησιμοποιείται για την κατασκευή καλλιτεχνημάτων. Ελασματοειδής γύψος Γύψος Θέση κοπής γυψομαρμάρων Καλλιτεχνική γύψος Κρύσταλλοι γύψου ανεπτυγμένοι σε μορφή ρόδου της ερήμου Χρήση της γύψου για θεραπεία κατάγματος Χρηση της γύψου στην οδοντοτεχνική