Αγρότης, τεύχος 479

13 12 A Γ Ρ Ο Τ Η Σ 2 0 2 0 / T E Υ Χ Ο Σ 4 7 9 A Γ Ρ Ο Τ Η Σ 2 0 2 0 / T E Υ Χ Ο Σ 4 7 9 ΓΕΩΡΓIΑ ΓΕΩΡΓIΑ Ωρίμανση και γήρανση των καρπών Η εξέλιξη του καρπού πάνω στο φυτό διέρχεται από διάφορα στάδια και το καθένα από αυτά χαρακτηρίζεται από φυσικές, φυσιολογικές και βιοχημικές μεταβολές. Η εξέλιξη αυτή εξαρτάται από τον γενότυπο του καρπού, αλλά επηρεάζεται και από εξωτερικούς παράγοντες όπως π.χ. η θρέψη του μητρικού φυτού και οι περιβαλλοντικές συνθήκες. Τα στάδια εξέλιξης του καρπού κατά σειρά είναι: Με τη συγκομιδή ενός καρπού ολοκληρώνεται ο κύκλος της ανάπτυξής του και ξεκινά η μετασυλλεκτική του ζωή. Τη στιγμή της συγκομιδής ο καρπός διαθέτει, συνήθως, τη μεγαλύτερη οικονομική αξία, η οποία στις περισσότερες περιπτώσεις μειώνεται σταδιακά κατά τη διάρκεια της μετασυλλεκτικής του ζωής και μέχρι την κατανάλωσή του, είτε ως νωπό προϊόν είτε ως μεταποιημένο. Επειδή οι περισσότεροι καρποί είναι αλλοιώσιμα προϊόντα, είναι απαραίτητη η εφαρμογή κατάλληλων χειρισμών, με σκοπό να διατηρηθεί η ποιότητα και η εμπορική τους αξία για όσο το δυνατόν μεγαλύτερο χρονικό διάστημα. Οι χειρισμοί διαφέρουν ανάλογα με είδος του καρπού και τη μετασυλλεκτική του συμπεριφορά, καθώς, επίσης, και ανάλογα με τις απαιτήσεις της αγοράς για την οποία προορίζεται. Φυσιολογία και μετασυλλεκτικοί χειρισμοί νωπών καρπών Γιώργος Αριστείδου Λειτουργός Γεωργίας Τμήμα Γεωργίας προβλήματος της φυλλοξήρας έχει επιτευχθεί με τη χρήση αμερικάνικων υποκειμένων της αμπέλου στα οποία γίνεται εμβολιασμός της επιθυμητής ποικιλίας του αμπελώνα που θα εγκατασταθεί. Σε αρκετές χώρες όπου εμφανίστηκε, οι αμπελώνες έχουν μολυνθεί από τη φυλλοξήρα. Οι χώρες αυτές θεωρούνται φυλλοξηριώσες περιοχές, και η εγκατάσταση ενός νέου αμπελώνα ρυθμίζεται διά νόμου ώστε η επιθυμητή ποικιλία να εμβολιάζεται σε ανθεκτικά στη φυλλοξήρα αμερικάνικα υποκείμενα. Τονίζεται ότι η Κύπρος είναι ελεύθερη από τη φυλλοξήρα περιοχή, είναι αναγνωρισμένη ως προστατευόμενη ζώνη, και η φυλλοξήρα θεωρείται εχθρός καραντίνας. Τα αμερικανικά υποκείμενα της αμπέλου αποτελούν συγγενικά είδη (Vitis riparia, Vitis rupestris και Vitis berlandieri) προς την ευρωπαϊκή άμπελο, και με τη διασταύρωση μεταξύ τους προέκυψαν τα κοινώς διαδεδομένα υποκείμενα που χρησιμοποιούμε σήμερα στην αμπελουργία. Τα εν λόγω υποκείμενα μπορεί να προσβάλλονται από τηφυλλοξήρα, έχουνόμως την ικανότητα να απομονώνουν το μέρος του ριζικού συστήματος που προσβλήθηκε επιτυγχάνοντας την παρεμπόδιση της σήψης των ριζών. Αυτή η συμπεριφορά τους είναι που προσδίδει ιδιαίτερη αξία και είναι πλέον αναγκαία η χρήση τους στη σύγχρονη αμπελουργία. Πέραν, όμως, της ανθεκτικότητας στη φυλλοξήρα, τα διάφορα αμερικανικά υποκείμενα έχουν διαφορετική συμπεριφορά και χαρακτηριστικά, πιο σημαντικά από τα οποία είναι η αντοχή στο ανθρακικό ασβέστιο (CaCO 3 ), η αντοχή στα άλατα και την ξηρασία, η αντοχή στους νηματώδεις και η πρωίμιση ή οψίμιση της παραγωγής. Φυσικά για την επιλογή του κατάλληλου υποκειμένου σε μια νέα φύτευση θα πρέπει να λαμβάνονται υπόψη, εκτός των πιο πάνω χαρακτηριστικών, και κάποια άλλα όπως ο βαθμός δυσκολίας στη ριζοβολία τους καθώς και η επιτυχία εμβολιασμού με τις διάφορες ποικιλίες. Το Τμήμα Γεωργίας, αναγνωρίζοντας τον ρόλο της αμπελουργίας στην κυπριακή γεωργία και στην προσπάθεια να διατηρηθεί η Κύπρος προστατευμένη ζώνη, διατηρεί εδώ και δεκαετίες μητρικές φυτείες της αμπέλου μέσω των οποίων παράγονται και διατίθενται στους αμπελουργούς μοσχεύματα της αμπέλου, τόσο επιτραπέζιων όσο και οινοποιήσιμων ποικιλιών. Το 2007 ξεκίνησε να υλοποιείται, και έχει ολοκληρωθεί, η δημιουργία της νέας μητρικής φυτείας της αμπέλου στην περιοχή του κρατικού Δάσους Ορειτών, στην κοινότητα Πάνω Αρχιμανδρίτα στην Πάφο. Στην εν λόγω φυτεία είναι εγκατεστημένα και τα κύρια αμερικανικά υποκείμενα, τα οποία οι αμπελουργοί μπορούν να προμηθευτούν είτε ως μοσχεύματα ή και ως εμβολιομοσχεύματα επί της επιθυμητής ποικιλίας της αμπέλου. Τα υποκείμενα που διατηρεί το Τμήμα Γεωργίας είναι τα εξής: 110R, 140Ru, 99R, 41B, 420A, SO 4 (OPPENHEIM), 3309 Couderc, 1616 Couderc, 5BB και 33ΕΜ. Τα χαρακτηριστικά των πιο σημαντικών από τα υποκείμενα αυτά αναλύονται καλύτερα πιο κάτω, με ιδιαίτερη έμφαση στη ζωηρότητα, την αντοχή στο ανθρακικό ασβέστιο (CaCO 3 ), τη φυλλοξήρα, την ξηρασία, τα άλατα και τους νηματώδεις. 110R.: Είναι υποκείμενο που προήλθε από τη διασταύρωση των ποικιλιών Berlandieri Resseguier No2 x Rupestris Martin . Χαρακτηρίζεται ως πολύ ζωηρό υποκείμενο με σχεδόν κατακόρυφο ριζικό σύστημα, προσαρμόζεται σε ξηρά εδάφη όχι όμως και σε υγρά, είναι ευαίσθητο στα άλατα και έχει μεγάλη αντοχή στην ξηρασία. Είναι ανθεκτικό στο ανθρακικό ασβέστιο (CaCO 3 ) με αντοχή μέχρι 22% στο ενεργό και 50% στο ολικό ασβέστιο. Είναι ανθεκτικό στη ριζόβια μορφή της φυλλοξήρας, όχι όμως και στη φυλλόβια, ενώ έχει μέτρια αντοχή στους νηματώδεις. Είναι υποκείμενο πολύ διαδεδομένο στις παραμεσόγειες περιοχές. 140Ru.: Είναι υποκείμενο που δημιουργήθηκε στη Σικελία από όπου και διαδόθηκε. Αποτελεί διασταύρωση των ποικιλιών Berlandieri Resseguier No2 x Rupestris du Lot . Είναι πολύ ζωηρό υποκείμενο, με σχεδόν κατακόρυφο ριζικό σύστημα, το οποίο προσαρμόζεται σε ξηρά αλλά όχι πολύ συνεκτικά και υγρά εδάφη. Είναι από τα πιο ανθεκτικά υποκείμενα στην ξηρασία και έχει μεγάλη αντοχή στο CaCO 3 μέχρι 30% στο ενεργό και 80% στο ολικό ασβέστιο. Είναι ανθεκτικό στη ριζόβια μορφή, αλλά ευαίσθητο στη φυλλόβια μορφή της φυλλοξήρας. 99R.: Ανήκει στην ίδια ομάδα υποκειμένων με το 110R, αφού και αυτό προέρχεται από διασταύρωση των υποκειμένων Berlandieri x Rupestris du Lot. Σε σχέση με το 110R είναι λιγότερο ζωηρό, είναι πιο ευαίσθητο στην ξηρασία και δεν προσαρμόζεται σε υγρά εδάφη. Έχει μικρή αντοχή στην αλατότητα, ενώ η αντοχή του στο CaCO 3 φτάνει σε 17% στο ενεργό και 40-50% στο ολικό. Είναι ανθεκτικό στη ριζόβια μορφή αλλά ευαίσθητο στη φυλλόβια μορφή της φυλλοξήρας, ενώ παρουσιάζει ικανοποιητική αντοχή στους νηματώδεις. 41Β.: Είναι υποκείμενο που προήλθε από τη διασταύρωση της ευρωπαϊκής ποικιλίας Chasselas (Vitis vinifera) με το είδος της αμερικάνικης αμπέλου Vitis berlandieri . Είναι πολύ διαδεδομένο υποκείμενο με μέση ζωηρότητα και κατάλληλο τόσο για ασβεστούχα όσο και για μη ασβεστούχα εδάφη, με αντοχή στο CaCO 3 που φτάνει μέχρι το 40% στο ενεργό και 50-70% στο ολικό ασβέστιο. Είναι σχετικά ευαίσθητο στην υγρασία, με μέτρια αντοχή στην ξηρασία και ευαίσθητο στα αλατούχα εδάφη. Έχει ικανοποιητική αντοχή στη ριζόβια αλλά είναι ευαίσθητο στη φυλλόβια μορφή της φυλλοξήρας, καθώς και στους νηματώδεις. 420Α.: Είναι υποκείμενο που προήλθε από τη διασταύρωση των ειδών Vitis berlandieri x Vitis riparia , με πλήρη ονομασία 420 Α, Millardet et De Grasset . Ως υποκείμενο παρουσιάζει μέση ζωηρότητα, προσαρμόζεται καλύτερα σε εδάφη στεγνά, χαλικώδη, δροσερά και έχει αντοχή στο CaCO 3 που φθάνει μέχρι το 16% στο ενεργό και 40% στο ολικό ασβέστιο. Έχει μικρή αντοχή στα άλατα και στην ξηρασία και παρουσιάζει καλή αντοχή στη φυλλοξήρα. SO4 (OPPENHEIMNo4).: Είναι υποκείμενοπουπροήλθε από τη διασταύρωση των ειδών Vitis berlandieri x Vitis riparia, επιλογή Oppenheim No4 στη Γερμανία (Γεωργική Σχολή του Oppenheim ) . Ανήκει στην ίδια ομάδα υποκειμένων με το 420Α. Ως υποκείμενο είναι ζωηρό, ευαίσθητο στην ξηρασία, προσαρμόζεται σε γόνιμα, δροσερά εδάφη και έχει αντοχή στο CaCO 3 που φθάνει μέχρι το 21% στο ενεργό ασβέστιο, ικανοποιητική αντοχή στη φυλλοξήρα και στους νηματώδεις, αλλά παρουσιάζει ευαισθησία στα άλατα. Τονίζεται ότι το Τμήμα Γεωργίας είναι ο μοναδικός φορέας στην Κύπρο ο όποιος διατηρεί πιστοποιημένες μητρικές φυτείες της αμπέλου στις οποίες περιλαμβάνονται και τα αμερικανικά υποκείμενα. Οι ενδιαφερόμενοι αμπελουργοί μπορούν να αποτείνονται στα Επαρχιακά Γεωργικά Γραφεία και να υποβάλλουν τις παραγγελίες τους για προμήθεια πολλαπλασιαστικού υλικού της αμπέλου (άρριζα μοσχεύματα, εμβολιομοσχεύματα γυμνόριζα ή σε σακούλι). Βιβλιογραφία: Σταυρακας Δημήτριος (1998). Μαθήματα Αμπελογραφίας. Αριστοτέλειο Πανεπιστήμιο Θεσσαλονίκης. Τμήμα Γεωργίας (2009). Η φυλλοξήρα της αμπέλου και μέτρα πρόληψης από τυχόν εισαγωγή της στην Κύπρο.