Αγρότης, τεύχος 480

A Γ Ρ Ο Τ Η Σ 2 0 2 0 / T E Υ Χ Ο Σ 4 8 0 52 Η ΓΕΩΡΓΙΚΗ ΜΑΣ ΕΡΕΥΝΑ οποία χρησιμοποιούνται περίπου από το 65% του πληθυσμού τους. Ο ΠΟΥ, για να προωθήσει τη σωστή χρήση τους, έχει αναπτύξει τη «Στρατηγική των Παραδοσιακών Φαρμάκων», η οποία εστιάζει σε θέματα πολιτικής, ασφάλειας, ποιότητας, αποτελεσματικότητας, πρόσβασης και ορθολογικής χρήσης τους. Στην Κύπρο, με την πλούσια χλωρίδα, έχει καταγραφεί η χρήση των φαρμακευτικών φυτών και αξίζει να σημειωθεί ότι 52 από αυτά ανήκουν στα ενδημικά φυτά του νησιού. Τα φαρμακευτικά φυτά διαδραματίζουν σημαντικό ρόλο στη φαρμακευτική βιομηχανία λόγω των βιοδραστικών συστατικών τους και επιπλέον χρησιμοποιούνται ως πρώτες ύλες για την παραγωγή πολυάριθμων προϊόντων υγείας. Μια άλληχρήσητουςείναιωςπρόσθετατροφίμωνκαιζωοτροφών, η οποία ενισχύεται χάρη στις αντιμικροβιακές τους ιδιότητες με αποτέλεσμα να αποτελούν υψηλής αξίας πρόσθετα τόσο σε φρέσκα λαχανικά και κρεατοπαρασκευάσματα όσο και σε κονσερβοποιημένα προϊόντα. Επιπρόσθετα, χρησιμοποιούνται ως συμπληρώματα διατροφής και λειτουργικά τρόφιμα, ενώ είναι εξαιρετικά δημοφιλής η χρήση τους στη βιομηχανία καλλυντικών. Το Ινστιτούτο Γεωργικών Ερευνών έλαβε μέρος στο πρόγραμμα RUBIA μαζί με άλλες μεσογειακές χώρες, όπου καταγράφηκε η παραδοσιακή φαρμακευτική χρήση των φυτών αυτών των χωρών. Από το έργο αυτό προέκυψε ένας κατάλογος χρησιμοποιούμενων ειδών και οι κατηγορίες ασθενειών για τις οποίες χρησιμοποιούνται. Στην Κύπρο τα φυτά με τις περισσότερες χρήσεις είναι το φασκόμηλο (σπατζιά), που χρησιμοποιείται για δερματικές, καρδιοαγγειακές, πεπτικές, νευρολογικές, αναπνευστικές και μυοσκελετικές παθήσεις, το δενδρολίβανο (λασμαρίν), που χρησιμοποιείται για δερματικά, μυοσκελετικά, αναπαραγωγικά και διατροφικά θέματα, και η τσουκνίδα (τσουκνίθα), που εφαρμόζεται σε καρδιοαγγειακές, μυοσκελετικές, διατροφικές, νευρολογικές, δερματικές διαταραχές. Κατ’ αρχάς τα φαρμακευτικά φυτά χρησιμοποιήθηκαν στην παραδοσιακή ιατρική, η οποία συνιστά τις γνώσεις και τις πρακτικές που βασίζονται σε θεωρίες και εμπειρίες των διαφόρων πολιτισμών. Όσον αφορά την Κύπρο, σχετικά με την παραδοσιακή ιατρική, υπάρχει μια συλλογή ιατροφαρμακευτικών συνταγών της ορθόδοξης Μονής Μαχαιρά, το Ιατροσοφικόν. Εκτιμάται ότι η συλλογή αυτή δημιουργήθηκε κατά την οθωμανική περίοδο και περιλαμβάνει 494 βοτανικές συνταγές από 291 διαφορετικά είδη φυτών, μεταξύ των οποίων και μερικά ενδημικά. Εξάλλου, από τα αρχαία χρόνια τα φαρμακευτικά φυτά χρησιμοποιήθηκαν στην αρωματοθεραπεία για τη βελτίωση της διάθεσης, της γνωστικής λειτουργίας αλλά και της κατάστασης της υγείας. Ακόμη, τα φαρμακευτικά και αρωματικά φυτά είναι πολύ διαδεδομένα στη λουτροθεραπεία με στόχο την ενίσχυση της ευεργετικής επίδρασης της υδροθεραπείας, βρίσκουν εφαρμογές στην ομοιοπαθητική, ενώ η χρήση τους στην κτηνιατρική θεωρείται τόσο παλιά όσο και η χρήση τους για την ανθρώπινη υγεία. Ως προς τη μορφή που χρησιμοποιούνται αυτή είναι αφέψημα, έγχυμα, έμβρεγμα, βάμμα, εκχύλισμα ή κατάπλασμα. Αν και τα περισσότερα φυτικά φάρμακα είναι σχετικά ασφαλή σε σύγκριση με τα σύγχρονα φάρμακα, τα αποτελέσματα από τοξικολογικές μελέτες δείχνουν ότι αυτό δεν αποτελεί κανόνα. Σε μεγάλο βαθμό, η ασφάλεια των βοτάνων εξαρτάται από τη δοσολογία και τη χρονική διάρκεια για την οποία χορηγούνται στον οργανισμό. Η τοξικότητα των φαρμακευτικών φυτών μπορεί να προκύψει από διάφορους παράγοντες. Ο πιο κοινός είναι η χρησιμοποίηση ενός φυτού που δεν έχει ταυτοποιηθεί σωστά, δηλαδή η χρήση ενός φυτού που ομοιάζει με κάποιο που θεωρείται φαρμακευτικό ή η υποκατάσταση ενός φαρμακευτικού με ένα παρόμοιό του, που θεωρείται ότι έχει και αυτό παρόμοια δράση με το φαρμακευτικό φυτό. Επίσης, η υψηλή συγκέντρωση μιας ουσίας λόγω μεγάλης κατανάλωσης του φυτού, μπορεί να οδηγήσει σε τοξικότητα, καθώς και οι συνθήκες διατήρησης του φυτού και ο τρόπος χρήσης του. Επιπλέον, ο συνδυασμός κάποιων φαρμακευτικών φυτών με συμβατικά φάρμακα μπορεί να προκαλέσει ανεπιθύμητες δράσεις στον οργανισμό. Δεν είναι σπάνιο η επαφή με κάποια φυτά να προκαλέσει αλλεργική αντίδραση. Ακόμη, υπάρχουν κάποια φυτά που περιέχουν ουσίες που είναι ευαίσθητες στο φως και η χρήση τους τη μέρα προκαλεί παρενέργειες. Το Ινστιτούτο Γεωργικών Ερευνών έχει υποβάλει, τόσο στο παρελθόν όσο και πρόσφατα, ερευνητικές προτάσεις για τη μελέτη των φαρμακευτικών φυτών, ιδιαίτερα της κυπριακής χλωρίδας. Σκοπός τους είναι η ανάδειξη και η αξιοποίησή τους, τόσο από παραγωγούς που ασχολούνται με αρωματικά φυτά και θα ήθελαν να προσθέσουν νέα είδη, όσο και από εταιρείες που ασχολούνται με την παρασκευή σκευασμάτων από τα φυτά αυτά. Οι μελέτες γίνονται σε συνεργασία με άλλους φορείς ώστε να παρέχεται όσο το δυνατόν πληρέστερη πληροφόρηση προς τους ενδιαφερομένους.