Αγρότης, τεύχος 480

A Γ Ρ Ο Τ Η Σ 2 0 2 0 / T E Υ Χ Ο Σ 4 8 0 46 Ξήρανση γεωργικών προϊόντων και προστιθέμενη αξία Η ξήρανση των γεωργικών προϊόντων θεωρείται μεγάλης σημασίας για τον τόπο καθότι μπορεί να καταστεί μια νέα πηγή εισοδήματος για τους αγρότες. Προϊόντα που δεν μπορούν να διατεθούν νωπά στην αγορά είτε λόγω υπερπαραγωγής, όπως η ντομάτα, είτε λόγω κτυπημάτων από χαλάζι, όπως τα μήλα κ.λπ. , μπορούν μέσω της ξήρανσης να διαφοροποιηθούν και να αποκτήσουν πρόσθετη αξία. Με κατάλληλη τυποποίηση, συσκευασία και προώθηση μπορούν τα αποξηραμένα προϊόντα να διατεθούν, στο πλαίσιο του αγροτουρισμού, ως κυπριακά προϊόντα ποιότητας τόσο για τους ντόπιους όσο και για τον μεγάλο αριθμό τουριστών που επισκέπτονται κάθε χρόνο τον τόπο μας. Οι αγροτικές οικογένειες μπορούν, προσφέροντας διαφοροποιημένα και ανταγωνιστικά προϊόντα, να αυξήσουν τη διάθεση των προϊόντων τους και τα εισοδήματά τους, γεγονός που μπορεί να διευκολύνει την παραμονή αλλά και να εξασφαλίσει την ποιότητα ζωής τους στην ύπαιθρο. Δίνονται στους αγρότες αρκετές δυνατότητες στήριξης για αναβάθμιση των μονάδων τους με χρηματοδότηση από ευρωπαϊκούς και εθνικούς πόρους. Βασικό χρηματοδοτικό εργαλείο αποτελούν τα Προγράμματα Αγροτικής Ανάπτυξης. Πράγματι, μέχρι και την τρέχουσα προγραμματική περίοδο οι αγρότες είχαν την ευκαιρία να λάβουν χρηματοδότηση για κατασκευή ξηραντηρίων για αποξήρανση γεωργικών προϊόντων που παρουσιάζουν εποχικά προβλήματα στη διάθεσή τους ως φρέσκα στην αγορά (ντομάτες, μήλα, βερίκοκα [χρυσόμηλα], σταφύλια, κεράσια, αρωματικά φυτά κ.λπ. ). Αντίστοιχη στήριξη αναμένεται να προβλεφθεί και κατά την επόμενη προγραμματική περίοδο με βάση τον Στρατηγικό Σχεδιασμό του Υπουργείου Γεωργίας, Αγροτικής Ανάπτυξης και Περιβάλλοντος. Τα αποξηραμένα προϊόντα πλεονεκτούν, καθώς αποκτούν πρόσθετη αξία, εξάγονται ευκολότερα λόγω του μειωμένου βάρους και όγκου τους και μειώνουν την απώλεια κέρδους των παραγωγών. Η ξήρανση, ως μέθοδος συντήρησης, προλαμβάνει την ανάπτυξη μυκήτων και επιτρέπει την επιμήκυνση του χρόνου αποθήκευσης των προϊόντων, διατηρώντας σταθερά τα οργανοληπτικά ποιοτικά χαρακτηριστικά τους (υφή, χρώμα, άρωμα, γεύση) για μεγαλύτερο διάστημα. Ο παραδοσιακός τρόπος συντήρησης πολλών γεωργικών προϊόντων (φρούτων, λαχανικών, τραχανά κ.λπ. ) βασίζεται στην ξήρανση (αφυδάτωσή) τους σε ανοικτά υπαίθρια ξηραντήρια με τη βοήθεια της ηλιακής ακτινοβολίας. Η ξήρανση σε ανοικτά ξηραντήρια οδηγεί σε σημαντική υποβάθμιση της ποιότητας των προϊόντων. Τα προϊόντα είναι εκτεθειμένα στις μύγες και άλλα έντομα, στα πουλιά, στη σκόνη, στους μύκητες, στις καιρικές συνθήκες κ.ά. Επιπλέον, η διαδικασία απαιτεί μεγάλο χρόνο για ολοκλήρωσή της και το τελικό προϊόν παρουσιάζει μεγάλη ανομοιομορφία ως προς τα ποιοτικά χαρακτηριστικά του. Σε πολλές χώρες έχουν αναπτυχθεί διάφοροι τύποι βιομηχανικών ξηραντηρίων τα οποία λειτουργούν με συμβατικές πηγές ενέργειας όπως προπάνιο, φυσικό αέριο κ.λπ. Με τα βιομηχανικά ξηραντήρια πολλά από τα πιο πάνω προβλήματα που παρουσιάζουν τα ανοικτά ξηραντήρια έχουν κατά μεγάλο βαθμό λυθεί. Όμως, το κόστος των ξηραντηρίων αυτών είναι μεγάλο και, κατά συνέπεια, αποτρεπτικό για τον μέσο Kύπριο αγρότη. Σε κάποιους τύπους ξηραντηρίων και για ορισμένα προϊόντα μπορεί να χρησιμοποιηθεί η ηλιακή ενέργεια ως συμπληρωματική πηγή ενέργειας. Οι σημαντικότεροι περιορισμοί για την εφαρμογή της ηλιακής ενέργειας είναι ότι: α) είναι διαθέσιμη ορισμένες ώρες του εικοσιτετραώρου, σε ορισμένη περίοδο του έτους, και εφόσον υπάρχει αρκετή ηλιοφάνεια, β) είναι εκτατική μορφή ενέργειας (για τη συγκέντρωσή της απαιτούνται ειδικές εγκαταστάσεις υψηλού κόστους, όπως ηλιακοί συλλέκτες), και γ) δεν μπορούν να συγκεντρωθούν μεγάλες ποσότητες θερμότητας μέσα στα χρονικά όρια ολοκλήρωσης της ξήρανσης. Μπορούν, όμως, να κατασκευαστούν μικρά «αγροτικά» ή «οικογενειακά» ηλιακά ξηραντήρια με χαμηλό κόστος ώστε να είναι προσιτά για μικρούς παραγωγούς. Σημαντικός παράγοντας για τη διαδικασία της ξήρανσης είναι ο προσδιορισμός καμπυλών ξήρανσης για τα διάφορα προϊόντα. Η καμπύλη ξήρανσης δίνει τον ρυθμό που αποξηραίνεται το προϊόν στη διάρκεια του χρόνου κάτω από συγκεκριμένη θερμοκρασία και ταχύτητα του αέρα. Υπολογίζεται μέσω πειραματικής διαδικασίας. Τα περισσότερα προϊόντα ακολουθούν δύο ρυθμούς ξήρανσης: - Μια περίοδο περίπου σταθερού ρυθμού ξήρανσης κατά την οποία η ξήρανση γίνεται με εξάτμιση του ελεύθερου νερού της επιφάνειας του προϊόντος. Ο ρυθμός ξήρανσης στο στάδιο αυτό επηρεάζεται σημαντικά από την ταχύτητα του αέρα με ροή παράλληλη προς την επιφάνεια του προϊόντος. Η θερμοκρασία του αέρα παίζει δευτερεύοντα ρόλο. Ο ρυθμός ξήρανσης επιταχύνεται με την αύξηση της ταχύτητας του αέρα. - Μια περίοδο επιβραδυνόμενου ρυθμού ξήρανσης στην οποία σημαίνοντα ρόλο παίζει η μεταφορά νερού στο εσωτερικό του προϊόντος. Οι μηχανισμοί που ελέγχουν την εσωτερική μεταφορά μάζας επηρεάζονται σημαντικά από την αύξηση της θερμοκρασίας. Η ταχύτητα του αέρα παίζει, στο στάδιο αυτό, μικρότερο ρόλο. Η ΓΕΩΡΓΙΚΗ ΜΑΣ ΕΡΕΥΝΑ δρ Πολύκαρπος Πολυκάρπου Πρώτος Λειτουργός Γεωργικών Ερευνών Ινστιτούτο Γεωργικών Ερευνών