Αγρότης, τεύχος 480

31 A Γ Ρ Ο Τ Η Σ 2 0 2 0 / T E Υ Χ Ο Σ 4 8 0 ΚΤΗΝΟΤΡΟΦΙΑ Μάριος Παπαπέτρου Λειτουργός Γεωργίας Τμήμα Γεωργίας Η αξία της γενετικής βελτίωσης των αιγοπροβάτων Όπως είναι γνωστό το κύτταρο αποτελεί τη βασική μονάδα της ζωής. Στο κέντρο του κυττάρου βρίσκεται ο πυρήνας όπου εντοπίζονται τα χρωμοσώματα. Πάνω σε αυτά τα χρωμοσώματα εμφανίζονται τα γονίδια που είναι οι βασικοί φορείς της κληρονομικότητας. Τα αιγοπρόβατα, όπως και όλοι οι οργανισμοί, έχουν έναν συγκεκριμένο αριθμό χρωμοσωμάτων ταξινομημένο σε ζευγάρια (ονομάζονται ομόλογα). Για παράδειγμα, τα πρόβατα έχουν 27 ζεύγη χρωμοσωμάτων, ενώ οι αίγες 30 (όπως και τα βοοειδή). Έτσι, τα σωματικά κύτταρα φέρουν τα χρωμοσώματα σε ζεύγη. Τα αρσενικά και θηλυκά κύτταρα ή κύτταρα φύλου ή γαμέτες σχηματίζονται με έναν τύπο κυτταρικής διαίρεσης που ονομάζεται μείωση, η οποία δημιουργεί γεννητικά κύτταρα (γαμέτες). Αρσενικοί γαμέτες είναι το σπέρμα και θηλυκοί γαμέτες είναι τα ωάρια. Τα κύτταρα του σπέρματος και τα κύτταρα του ώριμου ωαρίου περιέχουν μόνο ένα χρωμόσωμα από κάθε ζεύγος (ονομάζονται απλοειδή). Με τη γονιμοποίηση γίνεται σύντηξη (δηλαδή ένωση) των δύο γαμετών, και έτσι δημιουργείται ο ζυγώτης, ο οποίος είναι διπλοειδής, αφού περιέχει τα χρωμοσώματα των δύο γαμετών. Έτσι, το γονιμοποιημένο ωάριο έχει όλο το απαιτούμενο γενετικό υλικό για να αναπτυχθεί σε έμβρυο. Τα γονίδια ευθύνονται για πολλές εκδηλώσεις που παρατηρούνται στον φαινότυπο των αιγοπροβάτων, δηλαδή σε συγκεκριμένα γνωρίσματα/χαρακτηριστικά. Το περιβάλλον των αιγοπροβάτων επηρεάζει κάποια γνωρίσματα/χαρακτηριστικά τους. Βασικά, η σχέση του φαινοτύπου είναι: Φαινότυπος= Γενότυπος + Επιρροή από το περιβάλλον των αιγοπροβάτων. Για παράδειγμα, φαινότυπος ενός αιγοπροβάτου είναι ότι ζυγίζει 65 κιλά στην 3 η γαλακτική περίοδο με παραγωγικότητα 2 λίτρα μέσο όρο κ.ά. Όμως, κάποια γνωρίσματα/χαρακτηριστικά δεν επηρεάζονται ή επηρεάζονται ελαφρώς από το περιβάλλον διαβίωσης, λόγω του ότι ένα γονίδιο ή λίγα ζεύγη γονιδίων ελέγχουν αυτά τα γνωρίσματα/ χαρακτηριστικά. Αυτά τα χαρακτηριστικά, που ονομάζονται ποιοτικά, χαρακτηρίζονται από διακριτούς φαινοτύπους και είναι για παράδειγμα η παρουσία κεράτων ή το χρώμα των αιγοπροβάτων. Για παράδειγμα, ένα αμνοερίφιο που εκτρέφεται σε οποιαδήποτε μονάδα, αν στο γενετικό του υλικό προδιαγράφεται η παρουσία κεράτων ή ότι το τρίχωμα του θα έχει συγκεκριμένο χρώμα, οι χαρακτήρες αυτοί θα εμφανιστούν. Όμως, υπάρχουν άλλαχαρακτηριστικάπουδενπεριορίζονται σε λίγους διακριτούς φαινοτύπους αλλά ακολουθούν µία κατανομή, συνήθως την κανονική. Αυτά τα χαρακτηριστικά ονομάζονται ποσοτικά χαρακτηριστικά. Τα ποσοτικά χαρακτηριστικά καθορίζονται, συνήθως, από πολλά γονίδια και παρουσιάζουν ιδιαίτερο ενδιαφέρον καθώς πολλά από αυτά έχουν ιδιαίτερη οικονομική σημασία. Υπάρχουν ποσοτικά χαρακτηριστικά που διαφέρουν μεταξύ των αιγοπροβάτων της ίδιας φυλής. Τέτοια ποσοτικά χαρακτηριστικά μεταβάλλονται θετικά ή αρνητικά από τη διαχείριση των αιγοπροβάτων, τη διατροφή, τις ασθένειες, την εποχή του χρόνου, κ.ά., τα στοιχεία δηλαδή που συνθέτουν το περιβάλλον των αιγοπροβάτων. Ένα τέτοιο παράδειγμα είναι η γαλακτοπαραγωγή. Όσο μεγαλύτερο είναι το κοπάδι τόσο το κάθε αιγοπρόβατο αποκλίνει από τον μέσο όρο γαλακτοπαραγωγής. Λόγω της διαφοροποίησης στη γαλακτοπαραγωγή κάθε αιγοπροβάτου, συνήθως δημιουργούνται τρεις κατηγορίες παραγωγικότητας εντός του κοπαδιού. Αυτές οι κατηγορίες είναι: (α) ορισμένα αιγοπρόβατα με πολύ ψηλές αποδόσεις, (β) ορισμένα αιγοπρόβατα με πολύ χαμηλές αποδόσεις, (γ) η πλειοψηφία των αιγοπροβάτων του κοπαδιού να κυμαίνεται κοντά στον μέσο όρο παραγωγής γάλακτος του κοπαδιού. Οι αποκλίσεις του κάθε αιγοπροβάτου από τον μέσο όρο της γαλακτοπαραγωγής του κοπαδιού μπορούν να μειωθούν με δύο βασικές κατευθύνσεις: (1) την καλή διαχείριση των αιγοπροβάτων, και (2) την αναπαραγωγή των αποδοτικότερων αιγοπροβάτων ανά γαλακτοπαραγωγή/ ανά έτος ή την εισαγωγή αποδοτικότερων αιγοπροβάτων από πυρήνες γενετικής βελτίωσης. Ο αιγοπροβατοτρόφος έχει τη δυνατότητα επιλογής αρσενικών και θηλυκών από μεγαλύτερο αριθμό απογόνων που δεν την είχε παλιά, αξιοποιώντας τις δυνατότητες της γενετικής βελτίωσης και αυξάνοντας τη συνολική παραγωγικότητα του κοπαδιού του. Λαμβάνοντας υπόψη τα πιο πάνω, οι αιγοπροβατοτρόφοι πρέπει να τηρούν πληροφορίες είτε σε ηλεκτρονική είτε σε έντυπη μορφή, εφόσον υπάρχει η δυνατότητα, σχετικά με την ποιοτική και ποσοτική παραγωγικότητα του γάλακτος κατά τη διάρκεια της γαλακτικής περιόδου/χρονιάς κάθε αιγοπροβάτου. Πληροφορίες όπως η ηλικία του ζώου, η εποχή της γέννας, ο αριθμός νεογέννητων, το σωματικό βάρος απογαλακτισμού και το γενεαλογικό δέντρο του αιγοπροβάτου, δίνουν στον αιγοπροβατοτρόφο την ευκαιρία να αξιολογήσει και να εκτιμήσει ασφαλέστερα τη γενετική αξία του αιγοπροβάτου.