Αγρότης, τεύχος 477

A Γ Ρ Ο Τ Η Σ 2 0 1 9 / T E Υ Χ Ο Σ 4 7 7 59 ΙΣΤΟΡΙΕΣ ΑΓΡΟΤΙΚΗΣ ΖΩΗΣ Η γεωργία στην Κύπρο μέχρι τις αρχές του 20 ου αιώνα - Ολοκληρώνοντας την παραγωγική διαδικασία των σιτηρών Αλώνισμα Μετά τον θερισμό των σιτηρών, τα δεμάτια μεταφέρονταν στο αλώνι, συνήθως με ζώα, για το φόρτωμα των οποίων απαιτούνταν ιδιαίτερη δεξιοτεχνία και προσοχή 2 . Στις περιπτώσεις που η έγγεια ιδιοκτησία ήταν αρκετά εκτεταμένη, οπότε και η παραγωγή μεγάλη, η μεταφορά πραγματοποιούνταν με κάρα, τα γνωστά στον κυπριακό χώρο ως «καρέττες», όπου φορτώνονταν 7-8 «όρτινοι», από 140 έως 240, δηλαδή, δεμάτια. Το σχήμα των αλωνιών ήταν πάντα κυκλικό, αλλά το μέγεθος και ο τρόπος κατασκευής τους διέφεραν ανά περιοχή. Συχνά, ήταν πέτρινα, με λίθινο δάπεδο και χαμηλό περιτείχισμα με όρθιες, συνεχόμενες πλάκες. Άλλοτε ήταν χωμάτινα, καθαρίζονταν και ραντίζονταν με νερό λίγες μέρες πριν το αλώνισμα ώστε να γίνει συμπαγής η επιφάνειά τους. Η τοποθεσία τους επιλεγόταν με βασικότερα κριτήρια την ανεμπόδιστη πνοή των ανέμων στην περιοχή, την απόσταση από οικιστικά σύνολα και τη δυνατότητα πρόσβασης σε αυτά. Σε κάποιες περιπτώσεις, αυτά ήταν ιδιόκτητα, μπορεί να ανήκαν παραδοσιακά σε αρκετές οικογένειες ή ήταν κοινόχρηστα, οπότε και τηρούνταν αυστηρά η σειρά προτεραιότητας στη χρήση. Τα αλώνια, στη συνείδηση Η θεματική ενότητα που έχει ξεκινήσει με την αναφορά, στη δομή της αγροτικής οικονομίας στο παρελθόν (στο τεύχος 473), την περιγραφή της σποράς και του θερισμού (τ. 474), την προετοιμασία της γης (τ. 475) και τον φόρο της δεκάτης (τ. 476), ολοκληρώνεται στο παρόν τεύχος. Αποτελεί μία προσπάθεια, μέσα από την παρουσίαση της παραδοσιακής μεθόδου καλλιέργειας των σιτηρών και την ανάδειξη ορισμένων αντιλήψεων και συμπεριφορών που σχετίζονται με αυτή, να σκιαγραφηθούν οι κοινωνικές και πολιτισμικές πτυχές του συγκεκριμένου φαινομένου. Μέσα από τα κείμενα της Δόξας Αποστόλου 1 αντικατοπτρίζονται με σαφήνεια, οι καταβολές και η φυσιογνωμία του κυπριακού λαού. Στόχος δεν είναι η γραφική αναβίωση του παρελθόντος, αλλά η συμβολή, έστω και στον ελάχιστο βαθμό, στη διαμόρφωση της συλλογικής αυτοσυνείδησης ενός πληθυσμού που συνέδεσε άρρηκτα την επιβίωσή του για αιώνες με τη γεωργία. του γεωργού, ήταν χώροι σχεδόν ιεροί που προσέλκυαν υπερφυσικά όντα όπως οι νεράιδες. Κατέχουν δε εξέχουσα θέση στη λογοτεχνική παράδοση, με σημαντικότερη την αναφορά στον Διγενή Ακρίτα που παλεύει με τον Χάρο σε μαρμαρένια αλώνια και τελικά ηττάται. Η έναρξη του αλωνίσματος, ανεξάρτητα από το καθεστώς ιδιοκτησίας του χώρου, προϋπέθετε την παραχώρηση άδειας από τον «μεμούρη» μέσω του Προέδρου της Κοινότητας και την άφιξη εντεταλμένου από τη Διοίκηση εκτιμητή, του «κορτζή», που θα υπολόγιζε το μέγεθος της παραγωγής βάσει των θημωνιών (βλέπε σχ. Δεκάτη, τ. 476). Το αλώνισμα πραγματοποιούνταν πάντα κατά τις ώρες της ημέρας που δεν υπήρχε υγρασία ώστε τα στάχυα να είναι ξηρά και να θρυμματίζονται ευκολότερα. Βασικό εργαλείο του γεωργού, εκτός από τα δικράνια και τα «θερνάτζια» που χρησιμοποιούνταν για το άπλωμα και το ανακάτεμα των δεματιών, αποτελούσε η «αδοκάνα» ή «λουκάνη» ή «δουκάνη», μια πλατιά, μακρόστενη σανίδα, ελαφρά κυρτωμένη προς τα πάνω στο ένα της άκρο, που έφερε 1 Πηγή: Δόξα Αποστόλου, Η παραδοσιακή καλλιέργεια των σιτηρών στην Κύπρο, Γραφείο Τύπου και Πληροφοριών Κύπρου, 333/2012 2 Η διαδικασία αναφέρεται ως «γομάρκασμα(ν)» και η δυσκολία της έγκειται στο γεγονός ότι τα φορτία που τοποθετούνταν στις πλευρές του υποζυγίου έπρεπε να είναι ισοβαρή, για να μην υπάρχουν ατυχήματα κατά τη μεταφορά. Παραδοσιακή μέθοδος αλωνίσματος Mεταφορά των δεματιών