Αγρότης, τεύχος 477

A Γ Ρ Ο Τ Η Σ 2 0 1 9 / T E Υ Χ Ο Σ 4 7 7 43 Η ΓΕΩΡΓΙΚΗ ΜΑΣ ΕΡΕΥΝΑ Διάγραμμα 1 β): Μηνιαίες μέσες τιμές αποδοτικής βροχόπτωσης (Pe), για δύο περιόδους 24 ετών (1976-2000 και 1990-2014) στην Κύπρο. Τα δεδομένα προέρχονται από 16 μετεωρολογικούς σταθμούς. Αποτελέσματα Τα αποτελέσματα έδειξαν ότι δεν υπήρχαν στατιστικά σημαντικές διαφορές μεταξύ των δύο περιόδων για τις εποχικές τιμές των υδατικών και αρδευτικών αναγκών των καλλιεργειών. Όμως, η σύγκριση των μηνιαίων τιμών των παραμέτρων έδειξε για τον μήνα Μάρτιο στατιστικά σημαντική διαφορά (αύξηση) στις τιμές ETc. Η ζήτηση νερού για όλες τις καλλιέργειες σε αυτό τον μήνα ήταν σημαντικά μεγαλύτερη τα τελευταία χρόνια από ό,τι στο πιο μακρινό παρελθόν. Για τις τιμές NIR, εκτός από τον Μάρτιο, βρέθηκαν στατιστικά σημαντικές διαφορές μεταξύ των δύο περιόδων και για τον Σεπτέμβριο. Τον Μάρτιο, οι απαιτήσεις άρδευσης ήταν μεγαλύτερες για το 1990-2014 από ό,τι για το 1976-2000, αντίθετα από αυτό που βρέθηκε για τον Σεπτέμβριο. Η ανάλυση των μετεωρολογικών δεδομένων της βροχόπτωσης και της εξατμισοδιαπνοής μπορεί εύκολα να δώσει απαντήσεις για τις διαφορές των αρδευτικών αναγκών των καλλιεργειών. Τα διαγράμματα της κατανομής των βροχοπτώσεων και εξατμισοδιαπνοής κατά τους μήνες του έτους (Διάγραμμα 1α και β) απεικονίζουν τις διαφορές αυτών των μετεωρολογικών μεταβλητών μεταξύ των δύο περιόδων. Η μέση τιμή Epan του Μαρτίου το διάστημα 1990-2014 αυξήθηκε σημαντικά σε σχέση με το διάστημα 1976-2000. Αύξηση της εξατμισοδιαπνοής τον Μάρτιο καταγράφηκε σε 13 από τους 16 μετεωρολογικούς σταθμούς. Επίσης, όλοι οι μετεωρολογικοί σταθμοί έδειξαν μειωμένη βροχόπτωση τα τελευταία χρόνια, με μια μέση μείωση κατά 36%. Σε όλους τους άλλους μήνες, οι σταθμοί έδειξαν τόσο αυξήσεις όσο και μειώσεις στη μέση βροχόπτωση όταν συγκρίθηκαν οι δύο περίοδοι. Συζήτηση Η επανεκτίμηση των αρδευτικών αναγκών των καλλιεργειών για δύο διαδοχικές περιόδους του παρελθόντος έδωσε την ευκαιρία να αξιολογηθούν οι πιθανές επιπτώσεις των εν εξελίξει αλλαγών στη βροχόπτωση και εξατμισοδιαπνοή στις απαιτήσεις νερού των καλλιεργειών. Τα αποτελέσματα αποκάλυψαν μερικές ενδιαφέρουσες πλευρές της τρέχουσας κλιματικής αλλαγής, που συνήθως δεν λαμβάνουν την προσοχή που θα έπρεπε, τα οποία μπορούν να αποτελέσουν ένα χρήσιμο εργαλείο για τους αγρότες, αλλά και για τους φορείς χάραξης πολιτικής και τις γεωπονικές εφαρμογές. Οι τάσεις μεταβολής της μέσης ετήσιας βροχόπτωσης και μέσης ετήσιας θερμοκρασίας στην Κύπρο δεν αντανακλώνται εξίσου ή αναλογικά στις διαφορετικές χρονικές στιγμές του έτους. Συνεπώς, η προσαρμογή στην κλιματική αλλαγή των προγραμμάτων άρδευσης από τους αγρότες δεν θα πρέπει να βασίζεται στις ετήσιες ή και εποχικές τάσεις, όπως ίσως γίνεται σήμερα. Μελετώντας προσεκτικότερα τις αλλαγές από μήνα σε μήνα αποκαλύφθηκαν ισχυρές τάσεις αύξησης της εξάτμισης κατά τη διάρκεια του Μάρτη σε όλους τους μετεωρολογικούς σταθμούς, που σε συνδυασμό με αντίστοιχη μείωση της βροχόπτωσης θα δικαιολογούσε μια προσαρμογή της παροχής νερού άρδευσης στις καλλιέργειες αυτό τον μήνα. Τον Μάρτιο, η βροχόπτωση μειώθηκε κατά 36%. Τέτοια θα έπρεπε να είναι και η αύξηση του αρδευτικού νερού που θα χρειαζόταν για να αντισταθμιστεί αυτή η μείωση. Ως εκ τούτου, προγράμματα άρδευσης που βασίζονται σε «παλαιά» μετεωρολογικά δεδομένα ενδέχεται να έχουν ως αποτέλεσμα την παροχή ελλιπούς ποσότητας νερού, η οποία πιθανόν να επηρεάσει κρίσιμα στάδια ανάπτυξης των φυτών. Το παράδειγμα της πατάτας είναι μάλλον ενδεικτικό των μέτρων που θα μπορούσαν να ληφθούν ως απαραίτητη προσαρμογή. Η πατάτα είναι ένα από τα πιο εξαγώγιμα προϊόντα της Κύπρου και μία από τις πρώτες καλλιέργειες στην κατανάλωση αρδευτικού νερού. Οι ανοιξιάτικες πατάτες φυτεύονται τον Νοέμβριο-Φεβρουάριο και συγκομίζονται Μάρτιο/Ιούνιο κυρίως για εξαγωγή, αλλά και για την τοπική κατανάλωση. Η στολωνοποίηση και τα αρχικά στάδια της ανάπτυξης των κονδύλων είναι τα πιο ευαίσθητα στάδια όσον αφορά την προμήθεια νερού. Εάν παρουσιαστεί έλλειψη κατά το στάδιο αυτό, το οποίο στην Κύπρο συνήθως εμφανίζεται τον Μάρτιο, η αρνητική επίδραση στην απόδοση θα είναι μεγάλη. Έχει αποδειχθεί ότι η διαθεσιμότητα εδαφικής υγρασίας την περίοδο αυτή επηρεάζει τη συνολική απόδοση, τον αριθμό και το μέγεθος των κονδύλων (Karafyllidis et al., 1996). Το επόμενο έτος, η χρήση πατατόσπορου που παράγεται από φυτά που αναπτύσσονται υπό συνθήκες υδατικού στρες θα δώσει φυτά με λιγότερους μίσχους, μικρότερη απόδοση, λιγότερους κονδύλους και λιγότερους μεγάλους κονδύλους σε σχέση με φυτά που προέρχονται από πατατόσπορο που παράχθηκε χωρίς περιορισμό στην παροχή νερού. Κατά συνέπεια, η στοχευμένη άρδευση μπορεί να εφαρμοστεί ως μέτρο προσαρμογής για τη διατήρηση της απόδοσης των καλλιεργειών αν οι μετεωρολογικές τάσεις συνεχιστούν ως έχουν σήμερα. Στην περίπτωση που εφαρμόζεται, η μετατόπιση της φύτευσης νωρίτερα θα μπορούσε, επίσης, να θεωρηθεί ως μέτρο προσαρμογής, καθώς οι καλλιέργειες της πατάτας θα έχουν ολοκληρώσει τα «ευαίσθητα» στάδια