Εθνική Φρουρά & Ιστορία, τεύχος 43ο

επίσης ενδιαφέρον ο σχολιασμός από τουρκικής πλευράς της ανεκπλήρωτης τελικά ένταξης της Κύπρου στο ΝΑΤΟ ως αρνητικής εξέλιξης -με την προϋπόθεση της ύπαρξης όρου (δίκην πρόσθετης δικλείδας) περί νομότυπης επέμβασης της Τουρκίας στο νησί, αν η κυπριακή κυβέρνηση αποπειράτο ποτέ να αποχωρίσει από τη βορειοατλαντική συμμαχία 10 . Η αμερικανική επιφυλακτικότητα να δημιουργηθούν αμυντικές σχέσεις εξάρτησης με τη νεοπαγή Δημοκρατία, σε συνδυασμό με τον όψιμο σκεπτικισμό για την ένταξη της Κύπρου στη βορειοατλαντική συμμαχία, δημιουργούσαν, σε μια σπάνια εκδήλωση αμερικανικής -κατά πρώτη ανάγνωση- αβελτηρίας, την προοπτική μελλοντικής εξοπλιστικής ανάμιξης εχθρικών προς τις ΗΠΑ δυνάμεων στο νησί. Πλησιέστερη στις πραγματικές αμερικανικές σκέψεις θα ήταν ίσως μία ερμηνεία που θα συνέκρινε τη στάση τους για τον εξοπλισμό της Κύπρου με εκείνην που υιοθέτησαν απέναντι στα αιτήματα παροχής οπλισμού, τα οποία διατύπωναν οι αραβικές μεσανατολικές χώρες της περιόδου υπό εξέταση: όσο ασυμβίβαστο ήταν για τις κυβερνήσεις της Washington να εξοπλίσουν εχθρούς του Ισραήλ -επιρρεπείς επιπλέον σε μεταξύ τους οξείς ανταγωνισμούς-, άλλο τόσο κρινόταν προς αποφυγή η αμυντική ενίσχυση μίας οντότητας που ίσως παρουσίαζε ξανά σοβαρές 35 ΟΙ ΠΡΩΤΕΣ ΥΠΕΡΑΤΛΑΝΤΙΚΕΣ ΣΚΕΨΕΙΣ ΣΧΕΤΙΚΑΜΕ ΤΗΝ ΠΡΟΟΠΤΙΚΗ ΕΞΟΠΛΙΣΜΟΥ ΤΟΥ ΚΥΠΡΙΑΚΟΥ ΣΤΡΑΤΟΥ ΜΕ ΑΜΕΡΙΚΑΝΙΚΗΣ ΠΡΟΕΛΕΥΣΗΣ ΟΠΛΙΣΜΟ ΚΑΙ ΤΗΝ ΕΝΤΑΞΗ ΤΗΣ ΚΥΠΡΙΑΚΗΣ ΔΗΜΟΚΡΑΤΙΑΣ ΣΤΟ ΝΑΤΟ (1959 - 1969) 10. Η επισήμανση ανήκε στον C. Kirca, σημαίνον στέλεχος του (αντιπολιτευόμενου τότε) Κεμαλικού κόμματος, δι- πλωμάτη και δημοσιογράφο (το 1985 διατέλεσε υπουργός Εξωτερικών της Τουρκίας), ο οποίος επίσης ζητούσε να τεθεί εκτός νόμου το ΑΚΕΛ πριν την κήρυξη της Κυπριακής Ανεξαρτησίας, για λόγους «διεθνούς ασφάλειας»: Ν. Σαρρής, Η άλλη πλευρά , τ. Β΄, βιβλίο Α΄, ΙΙ, Αθήνα: Γραμμή, 1977-1983, σελ. 481-482. Ο ίδιος ο Σαρρής χαρα- κτήρισε τη «συμφωνία κυρίων» ως μνημείο μυστικής διπλωματίας και δη αντιδραστικού περιεχομένου, που σαφώς καταστρατηγούσε κάθε έννοια σεβασμού της βούλησης των Κυπρίων (Ν. Σαρρής ibid τ. Β΄, βιβλίο Α΄, ΙΙ, σελ. 797- 799). Ο Γλ. Κληρίδης ανέλυσε την τουρκική κατά βάθος αμφιθυμία γύρω από την ένταξη της Κύπρου στο ΝΑΤΟ ως εξής: μέχρι τις συμφωνίες Ζυρίχης-Λονδίνου, τυχόν προσχώρηση της μελλοντικά ανεξάρτητης Κύπρου στη Βορειοατλαντική συμμαχία θα αδυνάτιζε την επιχειρηματολογία της Άγκυρας αναφορικά με την ανάγκη στάθμευσης εθνικού στρατιωτικού τμήματός της στο νησί, ενώ για την μετά το 1960 περίοδο, ο Κληρίδης υποστήριξε ότι η ένταξη της Κύπρου στο ΝΑΤΟ θα λειτουργούσε αποθαρρυντικά σε τουρκικούς σχεδιασμούς εισβολής: Γλαύκος Κληρίδης, Η Κατάθεσή μου , τ. 1, Λευκωσία: Αλήθεια, 1988, σελ. 135-136. Ο Κ. Καραμανλής αξιολόγησε εκ των υστέρων ως μεγάλο λάθος τη μη-ένταξη της Κύπρου στο ΝΑΤΟ, αντιπαραβάλλοντάς την προς την προτίμηση του Μακάριου να συνδεθεί με τους Αδέσμευτους. Για τους απολογητές των πεπραγμένων της οκταετίας διακυβέρνησης από την ΕΡΕ στην Ελλάδα, η «συμφωνία κυρίων» δεν συνιστούσε υποχρέωση αλλά δικαίωμα (επομένως δεν είχε δεσμευτικό χαρακτήρα), αλλά και δυνατότητα διασφάλισης της Κύπρου έναντι αυξημένων απαιτήσεων στρατιωτικής παρουσίας από πλευράς Τουρκίας, άρα (σύμφωνα με το σκεπτικό αυτό) «...η κριτική προς την πολιτική της ελλη- νικής κυβέρνησης θα έπρεπε να αφορά όχι τη σύναψη της συμφωνίας, αλλά το γιατί δεν επιλέχθηκε μορφή πε- ρισσότερο δεσμευτική»: Ε. Χατζηβασιλείου, Το Κυπριακό Ζήτημα, 1878-1960: η συνταγματική πτυχή , Αθήνα: Ελληνικά Γράμματα, 1998, σελ. 121-123. Η ανωτέρω ανάγνωση α) υποβαθμίζει το αξεπέραστο των αντιρρήσεων της βρετανικής στρατιωτικής ηγεσίας που αναφέρθηκαν και β) παραβλέπει την υποχρεωτική επίτευξη προηγου- μένως συναίνεσης μεταξύ των υπολοίπων κρατών-μελών για την ίδρυση τουρκικής βάσης υπό ΝΑΤΟϊκό μανδύα, σε μία υποθετικά συμμετέχουσα στη συμμαχία Κύπρο. Ο Μακάριος σημείωσε στις 5 Μαΐου 1959 ότι για τη σχέση της υπό ίδρυση Δημοκρατίας με τον ΟΗΕ, το ΝΑΤΟ, την Κοινοπολιτεία και τον Αραβικό Κόσμο, αρμόδια να απο- φασίσει θα ήταν η κυπριακή Βουλή: Π. Τζερμιάς, Ιστορία της Κυπριακής Δημοκρατίας: με αναδρομή στη ζωή της μεγαλονήσου στο διάβα των χιλιετιών , Αθήνα: Libro, 2001, τόμος Α’, σελ. 425. Για τις σταθερά κι ευθέως εκφρα- σμένες απορριπτικές θέσεις του βρετανικού υπουργείου άμυνας αναφορικά με την ένταξη της Κύπρου στο ΝΑΤΟ, ακόμη και για την ανάθεση ΝΑΤΟϊκών αποστολών στα τοπικά εδρεύοντα στρατεύματα του ΗΒ καθ’ όλη την τριετία 1960-63, βλ. ενδεικτικά: W. Mallinson, Britain’s Elginism and the Evolution of its Attitude towards the SBA’s: a Historical Overview, Defensor pacis , Issue.18 (2006), σελ. 97, D. Markides, Κύπρος 1957-1963, Αθήνα: Μεσόγειος 2009, σελ. 380.