Εθνική Φρουρά & Ιστορία, τεύχος 43ο

από τη θυσία για την υπεράσπιση της πατρίδας; Οι αγωνιστές, που θυσιάστηκαν για την πατρίδα, πρόσφεραν (διδόντες) την ίδιά τους τη ζωή σε μια συλλογική θυσία (τὰ σώματα/ κοινῇ) για την πατρίδα. Θυσιάζοντας, όμως, όλοι μαζί την ώρα του κοι- νού αγώνα τα σώματα, κέρδισαν (ἐλάμβανον) ο καθένας χωριστά (ἰδίᾳ) τον αιώνιο και άφθαρτο ατομικό έπαινο (τὸν ἀγήρων ἔπαινον). «Οι αγωνιστές έδωσαν κάτι φθαρτό, που έτσι κι’ αλλιώς θα γερνούσε, τα σώματά τους, για να πάρουν ένας ένας κάτι αθάνατο, τον έπαινο που δεν γερνάει ποτέ» . Τα στοιχεία της προσφοράς και της ανταπόδοσης δίνονται με τέτοιο τρόπο, ώστε τα δεύτερα να φαίνονται αξιολογικά πιο σπουδαία από όσα προσφέρουν οι πολεμιστές που θυσιάζουν τη ζωή τους. Οι νεκροί θα κερ- δίσουν καὶ τὸν τάφον ἐπισημότατον, την πιο επίσημη ταφή. Ο Περικλής δίνει στη φράση αυτή πνευματικό και ιδεαλιστικό περιεχόμενο. Τάφος των νεκρών δεν θεω- ρείται ο χώρος όπου κείτονται (οὐκ ἐν ᾧ κεῖνται), το πραγματικό μνημείο που τους περικλείνει, αλλά η φήμη (δόξα) που τους περιβάλλει και που αυτή παρουσιάζεται ἀείμνηστος, συγκινεί όλους τους ανθρώπους (παρὰ τῷ ἐντυχόντι), σε κάθε εποχή (αἰεί) και σε κάθε εκδήλωση (λόγου καὶ ἔργου καιρῷ) «ἀνδρῶν γὰρ ἐπιφανῶν πᾶσα γῆ τάφος, καὶ οὐ στηλῶν μόνον ἐν τῇ οἰκείᾳ σημαίνει ἐπιγραφή, ἀλλὰ καὶ ἐν τῇ προσηκούσῃ ἄγραφος μνήμη παρ’ ἑκάστῳ τῆς γνώμης μᾶλλον ἢ τοῦ ἔργου ἐνδιαιτᾶται» . Ο ρήτορας επισημαίνει τις διαστάσεις της δόξας των ανδρών που πεθαίνουν για την πατρίδα. Δίνει έμφαση στην αξία του τάφου ως μνημείου, αλλά εξαίρει και τη σημασία του τάφου ως ιδέα που ξεφεύγει από κάθε περιορισμό χώρου και χρόνου. Η πᾶσα γῆ γίνεται η σημερινή οικουμένη, με τα δύο μέρη που τη συγκροτούν: ἡ οἰκεία, η πατρίδα του καθενός και ἡ μὴ προσήκουσα, ο κόσμος στο σύνολό του. Τα ιδανικά για τα οποία έπεσαν οι πολεμιστές δεν έχουν απλώς πανελλήνιο χαρακτήρα, αλλά πανανθρώπινο. Το να πεθαίνει κανείς για υψηλά ιδανικά, όπως είναι η πα- τρίδα, τον καθιστά πρότυπο για κάθε άνθρωπο κάθε εποχής. Οι αγωνιστές πήραν και υλική (στηλῶν ἐπιγραφή) και ηθική (ἄγραφος μνήμη) ανταμοιβή. Δίνεται ιδιαίτερη έμφαση στο γενναίο φρόνημα που επέδειξαν οι νεκροί και όχι στο αποτέλεσμα του αγώνα που διεξήγαγαν. Το φρόνημα παραμένει αιώνιος οδηγός (ἄγραφος μνήμη ἐνδιαιτᾶται μᾶλλον τῆς μνήμης ἢ τοῦ ἔργου). Ο Ευαγόρας μπορούσε να γλυτώσει. Δεν ήθελε όμως γιατί ήταν ταγμένος να πα- ραμείνει πιστός. Οικείος και συγγενής με την πόλη του. Στον δικαστή που πρώτα τον ρώτησε τι έχει να πει για να ελαφρύνει τη θέση του και τελικώς του ανακοίνωσε την καταδίκη του, είπε με παρρησία: «Ξέρω ότι θα με κρεμάσετε. Ό,τι έκαμα, το έκαμα ως Έλλην Κύπριος που αγωνίζεται για την Ελευθερία του» . Της καταδίκης ακολούθησαν πολλές διαμαρτυρίες τόσο από την Κύπρο όσο και από το εξωτερικό. Στις δύο εβδομάδες που μεσολάβησαν μέχρι τον απαγχονισμό του, εντυπωσίασε τους πάντες με την εγκαρτέρησή του, την αταλάντευτη πίστη του 24 ΕΘΝΙΚΗ ΦΡΟΥΡΑ & ΙΣΤΟΡΙΑ ΤΕΥΧΟΣ 43 Ο ΙΑΝΟΥΑΡΙΟΣ - ΙΟΥΝΙΟΣ 2019