Μνήμες κατεχόμενης γης. Εκτοπισμένοι Δήμοι και Κοινότητες

Μηλιά Η Μηλιά Αµµοχώστου βρίσκεται στην ανατολική Μεσαορία. Το όνοµα του χωριού αναφέρεται πρώτα από το 1427 από τον Λεόντιο Μαχαιρά ως Κατωµηλιά. Επί Τουρκοκρατίας ονοµαζόταν Πετροµηλιά. Πιθανότερη εκδοχή είναι ότι πήρε το όνοµά του από το οµηρικό «µήλα», που σηµαίνει πρόβατα. Στο χωριό η ζωή πρέπει να άρχισε από την τέταρτη χιλιετηρίδα π.Χ., σύµφωνα µε ανασκαφές το 1928, όπου βρέθηκαν αγγεία της Ύστερης Εποχής του Χαλκού. Είναι αξιοσηµείωτο ότι εδώ υπήρχαν «σπήλιοι» µε ζωγραφιστά ή και µονόχρωµα αγγεία, καθώς και ψήγµατα χρυσού. Το χωριό κατοικούνταν από Ελληνοκύπριους (περίπου 1.400 το 1974), ενώ το 2018 οι Μηλιώτες ψηφοφόροι ήταν 1.325. Από τη δεκαετία του 1960 πολλοί Μηλιώτες µετανάστευσαν στην Αγγλία και στο Βαρώσι. Οι κάτοικοι της Μηλιάς ασχολούνταν κυρίως µε τη γεωργία (σιτηρά, κηπευτικά και εσπεριδοειδή) και µε την κτηνοτροφία (αιγοπροβατοτροφία και χοιροτροφία). Αρκετοί Μηλιώτες εργάζονταν στο Βαρώσι. Στο κέντρο του χωριού διατηρείται η εκκλησία του Αγίου Επιφανίου. ∆ίπλα υπήρχε «ο σπήλιος του Αγίου Επιφανίου», µε λαξευµένα δωµάτια, όπου η παράδοση φέρνει τον Άγιο Επιφάνιο να έρχεται να ησυχάζει από τις ενοχλήσεις της επισκοπής του. Στο χωριό υπάρχουν επίσης η εκκλησία των Αγίων Ανδρονίκου και Αθανασίας, καθώς και παρεκκλήσι αφιερωµένο στον Άγιο Γεώργιο µε τοιχογραφίες, το οποίο κατεδαφίστηκε από τους Τούρκους. Βόρεια του χωριού βρισκόταν το παρεκκλήσι του Αγίου Γεωργίου στην αυλή του οποίου υπήρχε θάµνος κονναρκάς ηλικίας άνω των 1.000 ετών. Επίσης σώζονται ερείπια παλαιών εκκλησιών, όπως του Αγίου Βασιλείου, της Αγίας Φωτεινής, του Αγίου Ρήγα (Ρηγίνου) Επίσκοπου Κωνσταντίας, των Αγίων Αποστόλων, του Αγίου Πάππου και του Σωτήρος. Επί Φραγκοκρατίας ζούσαν εδώ οικογένειες ευγενών. Από την Κατωµηλιά κατάγονται δύο σηµαντικές φυσιογνωµίες, ο θρυλικός «Ρε Αλέξης», ο οποίος ηγήθηκε της επανάστασης κατά των Φράγκων το 1426-1427 και απελευθέρωσε την Κύπρο για δέκα µήνες, και ο παππούς Χατζηφλουρέντζος, ο οποίος έζησε ασκητικό βίο και λέγεται ότι είχε προορατικό χάρισµα. 64 Mνήµες Kατεχόµενης Γης