Μνήμες κατεχόμενης γης. Εκτοπισμένοι Δήμοι και Κοινότητες

Eκτοπισµένοι ∆ήµοι και Kοινότητες Γιαλούσα Βρίσκεται στη µέση της χερσονήσου Καρπασίας, 51 χιλιόµετρα µακριά από την πόλη της Αµµοχώστου και την διασχίζει ο κύριος δρόµος που οδηγεί στο µοναστήρι του Αποστόλου Ανδρέα. Είναι κτισµένη στην πλευρά ενός λόφου που αγναντεύει το βόρειο µέρος προς τη θάλασσα, τρία µίλια µακριά από την ακτή. Το χωριό οφείλει το όνοµα του στη γεωγραφική του θέση, καθώς βρίσκεται δίπλα από τη θάλασσα. Η κυπριακή λέξη για τη θάλασσα είναι «γιαλός» και συµπεριλαµβάνεται στο όνοµα του χωριού, Γιαλούσα, δηλαδή «το χωριό δίπλα από τη θάλασσα». Επίσης, λέγεται ότι το χωριό κτίστηκε στη συγκεκριµένη περιοχή κατά τη βυζαντινή περίοδο, ισχυρισµός ο οποίος αποδεικνύεται µε την ύπαρξη της βυζαντινής εκκλησίας του Αρχαγγέλου Μιχαήλ. Η Γιαλούσα χωρίζεται σε δύο ενορίες, του Αρχαγγέλου Μιχαήλ και της Αγίας Μαρίνας (11ος -12ος αιώνας) ενώ υπάρχουν κι άλλες συνοικίες (Γλυκοποτάµι, Κήποι, Καλαµιές, Αγία Σολοµωνή, Παζάρι) καθώς και εξωκκλήσια όπως της Αγίας Σολοµωνής, του Αγίου Γεωργίου, της Αγίας Θέκλας και της Ζωοδόχου Πηγής. Το 1973 ο πληθυσµός του χωριού ήταν 2.460 κάτοικοι και ήταν ο όγδοος µεγαλύτερος σε ολόκληρη την επαρχία Αµµοχώστου. Το πρώτο σχολείο στο χωριό ιδρύθηκε το 1862, ο δε δάσκαλος ήταν ταυτόχρονα ιεροψάλτης και µουσικοδιδάσκαλος. Μέχρι το 1930 τα παιδιά πήγαιναν σχολείο σε δύο δωµάτια δίπλα από την εκκλησία του Αρχαγγέλου Μιχαήλ. Το 1938 κτίστηκε το πρώτο δηµοτικό σχολείο. Το κτίριο ονοµάστηκε «Κακούλλιον» επειδή χρηµατοδοτήθηκε από µια γυναίκα η οποία ονοµαζόταν Κακουλλού. Το 1969 κτίστηκε και το δεύτερο δηµοτικό σχολείο στην ενορία Γλυκοποτάµι. Τα κυριότερα προϊόντα της Γιαλούσας πριν από την τουρκική εισβολή του 1974 ήταν τα σιτηρά, ο καπνός, οι ελιές, οι χαρουπιές, πολύ λίγα εσπεριδοειδή και όσπρια. Ο καπνός, πριν από την τουρκική εισβολή, ήταν η κυριότερη καλλιέργεια των χωριών της Καρπασίας, εξού και ο Συνεργατικός Οργανισµός Καπνοπαραγωγών (Σ.Ο.Κ.) που είχε για έδρα του τη Γιαλούσα. 45