Μνήμες κατεχόμενης γης. Εκτοπισμένοι Δήμοι και Κοινότητες

Τραχώνι Το όνοµα του χωριού προέρχεται από την αρχαιοελληνική λέξη «τραχών», λόγω της τραχύτητας του πετρώδους εδάφους του, και η ίδρυσή του πιθανόν ανάγεται στη Βυζαντινή εποχή, δηλαδή πριν την έλευση των Λατίνων το 1191. Στον µεσαιωνικό χάρτη του Λεωνίδα Αττάρ (1542) εντοπίζεται ακριβώς µε το ίδιο όνοµα (Trachoni) και αποτελούσε φέουδο. Ο µεσαιωνικός ναός του Αγίου Νικολάου είχε µετατραπεί κατά την Τουρκοκρατία σε τζαµί και, όταν µε θαυµατουργική παρέµβαση της Παναγίας εκδιώχθηκαν οι Τούρκοι από το χωριό, ο ναός εγκαταλείφθηκε. Από τον ναό σήµερα διατηρείται µόνο ο βόρειος τοίχος και τµήµα της αψίδας. Η εκκλησία του χωριού είναι αφιερωµένη στην Παναγία και χρονολογείται στον 15ο αιώνα. Έχει λεηλατηθεί από Τούρκους αρχαιοκάπηλους µετά την τουρκική εισβολή του 1974, και έχουν κλαπεί οι εικόνες, τα ιερά σκεύη και όλος ο εκκλησιαστικός εξοπλισµός. Στον ναό διατηρείται, σε κακή κατάσταση, το εικονοστάσιο και ο γυναικωνίτης. Από το λεηλατηµένο εικονοστάσιο έχουν αφαιρεθεί τα ξυλόγλυπτα χερουβίµ, ενώ η Αγία Τράπεζα έχει καταστραφεί και λεηλατηθεί. Το περιβάλλον κοιµητήριο του ναού έχει ανασκαφεί και οι ταφόπλακες έχουν καταστραφεί. Όταν το 2013 άρχισαν οι εργασίες αποκατάστασης του µνηµείου µε κονδύλια της Ευρωπαϊκής Ένωσης, η εκκλησία ήταν έτοιµη να καταρρεύσει. Η εφέστια εικόνα του ναού µε την Παναγία Τραχωνίτισσα, έργο του Ιωαννικίου, Επισκόπου Κιτίου, που χρονολογείται στο 1570, έχει κλαπεί µετά το 1974 και η τύχη της αγνοείται. Από τις εικόνες του ναού βρέθηκαν µόνο δύο στα διαµερίσµατα του Τούρκου αρχαιοκάπηλου Aydin Dikmen στο Μόναχο το 1997 και κατασχέθηκαν για να επαναπατρισθούν. Οι εικόνες χρονολογούνται στον 18ο αιώνα, και απεικονίζουν τον Άγγελο, σύµβολο του Ευαγγελιστή Ματθαίου, και τον Άγιο Νικόλαο. Το Τραχώνι της Κυθρέας ήταν αµιγώς ελληνοκυπριακό χωριό και, σύµφωνα µε την απογραφή του 1973, κατοικούσαν σε αυτό 654 άτοµα. 166 Mνήµες Kατεχόµενης Γης