Μνήμες κατεχόμενης γης. Εκτοπισμένοι Δήμοι και Κοινότητες

Eκτοπισµένοι ∆ήµοι και Kοινότητες Μια Μηλιά Είναι το πρώτο χωριό στον δρόµο από τη Λευκωσία προς το Βαρώσι µέσω του νέου δρόµου Λευκωσίας-Αµµοχώστου. Απέχει από την πρωτεύουσα µόνο τρία αγγλικά µίλια, δηλαδή ένα µίλι κυπριακό. Σύµφωνα µε µία εκδοχή, το τοπωνύµιο Μια Μηλιά προέρχεται από το ένα µίλι - µια µίλι - Μια Μηλιά. ∆ύο άλλες εκδοχές αναφέρουν ότι προέρχεται από το εκατόν µηλιές – Κατοµηλέα και από το εννιά µηλιές. Το χωριό ήταν αµιγές και είχε µόνο Ελληνοκύπριους κατοίκους. Οι περισσότεροι ασχολούνταν, πριν την Ανεξαρτησία το 1960, µε την κτηνοτροφία, τη γεωργία και την τουβλοποιία. Αρκετοί όµως εργάζονταν σε διάφορες βιοµηχανίες στη Λευκωσία, ενώ µερικοί είχαν εξασφαλίσει θέσεις στον κυβερνητικό τοµέα. Γενικά, οι Μιαµηλιώτες ευηµερούσαν. Το έδαφος της Μιας Μηλιάς ήταν κατάλληλο για την κατασκευή τούβλων και κεραµιδιών. Την καλοκαιρινή περίοδο λειτουργούσαν µικρές χειρωνακτικές βιοµηχανίες, τα «καµίνια», που έκαναν τα ξακουστά τούβλα και κεραµίδια της Μιας Μηλιάς. Εκεί δούλευαν αρκετοί Μιαµηλιώτες, καθώς και αρκετοί κάτοικοι από τα γύρω χωριά. Η εκκλησία του χωριού ήταν κτισµένη το 1900 προς τιµήν του Αγίου Ιωάννου του Θεολόγου. Εγκαινιάστηκε από τον Μητροπολίτη Κύριλλο (τοποτηρητής Αρχιεπισκοπικού θρόνου) το 1904. Το σχολείο του χωριού ήταν νεόκτιστο. Το 1974 είχε 180 µαθητές και 5 δασκάλους. Οι κάτοικοι της Μιας Μηλιάς ανέρχονταν περίπου σε 1.400 το 1974, ενώ το 2018 καταγράφονται 2.305 Μιαµηλιώτες. Είχε δύο σωµατεία, το «Πρόοδος» και το «Εθνική Ένωση ∆ικέφαλος». Οι Τούρκοι εισβολείς κατά την 14η Αυγούστου είχαν αρκετές απώλειες αλεξιπτωτιστών έξω από τη Μια Μηλιά. Σηµαντικές απώλειες υπήρχαν επίσης από το 305 ΤΠ, του οποίου ηγούνταν ο Ταγµατάρχης Τάσος Μάρκου µαζί µε 300 στρατιώτες, που επάνδρωναν την αµυντική γραµµή της Μια Μηλιάς. Συλλήψεις, αιχµαλωσίες, φόνοι, βιασµοί, χαλασµοί, ξεσπιτωµοί, πρόσφυγες, αγνοούµενοι, είναι τα αποτελέσµατα της τουρκικής εισβολής για τη Μια Μηλιά. Μέχρι σήµερα έχουν ανευρεθεί επτά αγνοούµενοι Μιαµηλιώτες, όµως συνεχίζει να αγνοείται η τύχη ακόµα 16 Μιαµηλιωτών, καθώς και 105 στρατιωτών του 305 ΤΠ. 151