Μνήμες κατεχόμενης γης. Εκτοπισμένοι Δήμοι και Κοινότητες

Μάσαρη Τα Μάσαρη έχει εντοπιστεί σε χάρτες της Κύπρου από το 1538 µε την ονοµασία Masara, όπου επί Φραγκοκρατίας σήµαινε αγροτική έπαυλη. Πρόκειται για ένα αµιγώς ελληνοκυπριακό χωριό, κτισµένο στις όχθες του ποταµού Σερράχη, στην πεδιάδα της Μόρφου, σε µέσο υψόµετρο 130 µέτρων. Οι κάτοικοι ασχολούνταν µε την καλλιέργεια εσπεριδοειδών και λαχανικών, και το 1973 είχαν καταγραφεί 45 κτηνοτροφικές µονάδες. Το χωριό είχε το δικό του δηµοτικό σχολείο. Το 1974 είχε αρχίσει η ανέγερση µεγαλύτερου σχολικού κτιρίου, ενώ για τη δευτεροβάθµια εκπαίδευση οι µαθητές µετέβαιναν στα γυµνάσια της Μόρφου και της Λευκωσίας. Στα νοτιοανατολικά του χωριού κατασκευάστηκε µεταξύ 1971-1973 µεγάλο εµπλουτιστικό φράγµα χωρητικότητας 2.273.000 µ 3 . Τα Μάσαρη εξυπηρετούνταν από ένα πολύ καλό συγκοινωνιακό δίκτυο. Λόγω της εύφορης πεδινής γης του, της σηµαντικής αρδευόµενης έκτασης, της καλλιέργειας γεωργικών προϊόντων που απέδιδαν, της µικρής απόστασης από τη Μόρφου, αλλά και του ευχερούς συγκοινωνιακού του δικτύου, γνώρισε συνεχή πληθυσµιακή αύξηση. Κατά τα χρόνια της Τουρκοκρατίας, το χωριό ήταν τσιφλίκι, όπως αναφέρεται από τον Σ. Μενάρδο. Πιθανώς είχε κατασχεθεί µετά την κατάκτηση της Κύπρου από τους Τούρκους (1750-1771) και παρέµεινε για κάποιο διάστηµα σε τουρκικά χέρια. Αργότερα περιήλθε σε ελληνικά χέρια, ενώ καταγράφεται ότι το 1821 ανήκε στον Σόλωνα Σολωµή, ο οποίος καρατοµήθηκε από τους Τούρκους στις σφαγές του 1821. Η εκκλησία του χωριού είναι αφιερωµένη στον Άγιο Αντώνιο. Είναι µονόχωρος καµαροσκέπαστος ναός του 15ου αιώνα. Με βάση πληροφορίες τόσο των χωρικών, όσο και του Rupert Gunnis, οι τοίχοι ήταν καλυµµένοι µε τοιχογραφίες, οι οποίες δυστυχώς γύρω στα 1920 είχαν καλυφθεί µε ασβέστη. 150 Mνήµες Kατεχόµενης Γης