Μνήμες κατεχόμενης γης. Εκτοπισμένοι Δήμοι και Κοινότητες

Χάρτζια Η Χάρτζια ή Χάλκεια είναι χωριό της επαρχίας Κερύνειας. Σε βενετσιάνικο χάρτη του 1630 αναφέρεται ως Sarchia. Τα πολλά αρχαιολογικά κατάλοιπα της Ύστερης Εποχής του Χαλκού συνηγορούν στην ύπαρξη του χωριού από τα αρχαία χρόνια. Πιθανότατα λόγω των πολλών δασών στην περιοχή γινόταν στο χωριό εκκαµίνευση και επεξεργασία χαλκού. Το χωριό βρίσκεται 30 περίπου χιλιόµετρα ανατολικά της πόλης της Κερύνειας. Είναι κτισµένο στις δυο πλευρές του µεγάλου χείµαρρου Καταρράκτης, µε εντυπωσιακή θέα τόσο προς το βουνό όσο και προς τη θάλασσα. Ξεχωριστή είναι η βρύση του χωριού που ήταν και η βασική ύδρευση και άρδευση µέχρι το 1970. Στην απογραφή του 1901 οι κάτοικοι ήταν 224 Ελληνοκύπριοι Ορθόδοξοι και 19 Μουσουλµάνοι. Οι Μουσουλµάνοι κατοικούσαν στο χωριό µέχρι το 1914, όταν ξέσπασε καυγάς και εκδιώχθηκαν. Στην τελευταία απογράφη του 1970 το χωριό αριθµούσε περίπου 550 κατοίκους. Το χωριό συνδέεται οδικά µε τρεις µεγάλες πόλεις, τη Λευκωσία, την Κερύνεια και την Αµµόχωστο. Οι περισσότεροι κάτοικοι ασχολούνταν µε τη γεωργία, την κτηνοτροφία, κάποιοι µε την αλιεία, τη σηροτροφία και την παραγωγή µεταξιού. Το χωριό παρήγαγε ελιές, χαρούπια, σιτηρά και χρυσόµηλα. Το χωριό έχει δικό του δηµοτικό σχολείο. Η εκκλησία του χωριού είναι αφιερωµένη στον Αρχάγγελο Μιχαήλ. Είναι µονόκλιτη, καµαροσκέπαστη. Το δάπεδό της είναι φτιαγµένο µε βότσαλα. Το υπερώο ήταν ξύλινο και στην αψίδα που στηρίζει την καµάρα είχε εντοιχισµένα πιάτα. Η Χάρτζια, αν και µακριά από πολιτιστικές εκδηλώσεις και δραστηριότητες, είχε έντονα τα έθιµα της Λαµπρής, αλλά και την αθλητική δραστηριότητα του σωµατείου «∆ικέφαλος». Οι κάτοικοι του χωριού συµµετείχαν ενεργά στον απελευθερωτικό αγώνα µε έναν νεκρό και την ανατίναξη δύο σπιτιών. Η τούρκικη εισβολή άφησε πίσω νεκρούς, αγνοούµενους, τραυµατίες, αιχµαλώτους, ενώ όλοι οι άλλοι κάτοικοι διασκορπίστηκαν στην Κύπρο και το εξωτερικό. 124 Mνήµες Kατεχόµενης Γης