ΑΓΡΟΤΗΣ - ΤΕΥΧΟΣ 474

Η μοναδικότητα του κυπριακού αμπελώνα και της Κουμανδαρίας από τα τέλη του 19 ου αιώνα μέχρι σήμερα Οι θετικές προοπτικές στη βάση του συγκριτικού πλεονεκτήματος Η αμπελοκαλλιέργεια και η οινοποιία στην Κύπρο είναι σύστημα παραγωγής με μεγάλη παράδοση και βαθιές ρίζες. Το άρθρο αυτό επισημαίνει την ιστορική σημασία του κυπριακού αμπελώνα και ταυτόχρονα τονίζει τη μοναδικότητα της κουμανδαρίας στη σύγχρονη εικόνα του αμπελοοινικού τομέα της Κύπρου. Ενός αμπελοοινικού τομέα του οποίου η παρουσία ξεκινά από τα βάθη της ελληνικής ιστορίας και φθάνει μέχρι τις μέρες μας. Η άμπελος η οινοφόρος (Vitis vinifera L.), ένα πολυετές φυτό με ετήσιο βλαστικό κύκλο, συγκέντρωσε - όχι άδικα - το ενδιαφέρον των ανθρώπων της Κύπρου από όλα τα φάσματα της κοινωνίας εδώ και χιλιάδες χρόνια. Είναι ιστορικά σαφές ότι από το 1878 και εντεύθεν, η Κύπρος κατορθώνει να ξεπεράσει την αμπελοοινική στασιμότητα της οθωμανικής περιόδου. Πρόκειται για ένα τεράστιο επίτευγμα των προγόνων μας, αφού η επιβολή από τους Οθωμανούς σταδιακών απαγορεύσεων στην παραγωγή και κατανάλωση οίνων και άλλων αλκοολούχων σχεδόν εξαφάνισαν την πλούσια παρακαταθήκη της κουμανδαρίας ως του κατ’ εξοχήν οίνου της Κύπρου. Ως εκ τούτου, με τη λήξη της οθωμανικής περιόδου τίθενται τα πρώτα θεμέλια, όχι μόνον για την επιβίωση αλλά και για την περαιτέρω ανάπτυξη της κουμανδαρίας και άλλων αμπελοοινικών προϊόντων και παραγώγων, ενώ ο τόπος αρχίζει να αποκτά μια εμπορική δυναμική που φθάνει μέχρι τις σύγχρονες μέρες αφήνοντας ζωντανά ιστορικά κληροδοτήματα για τις επόμενες γενιές Κυπρίων. Επομένως, η άμπελος και ο οίνος, λόγω του σημαντικού τους ρόλου στη ζωή των Κυπρίων παρουσιάζονται ως άρρηκτα συνδεδεμένα με την ελληνικότητα της Κύπρου, την ορθοδοξία, την τέχνη και τον πολιτισμό, την καθημερινή ζωή, τη φτώχια και τα βάσανα. Όπως και στην περίπτωση άλλων λαών της Ευρασίας, κάτι τέτοιο μπορεί να δικαιολογηθεί από το γεγονός ότι η άμπελος και ο οίνος, πέρα από το γεγονός ότι αποτέλεσαν μέσα για την ικανοποίηση στοιχειωδών ανθρώπινων αναγκών όπως η βρώση, η πόση και η σκίαση, περαιτέρω προσέφεραν απόλαυση των αισθήσεων, καθώς και τη χαρά της κοινωνικότητας αφού πίστευαν ότι o οίνος απάλλασσε την ψυχή από τον φόβο, τη δουλοπρέπεια, το ψέμα και τους έκανε να αισθάνονται αληθινοί κι ελεύθεροι. Στη σύγχρονη εποχή, ανεξαρτήτως της πρόσφατης ραγδαίας ανάπτυξης στους τομείς του τουρισμού, των υπηρεσιών και της ανάπτυξης γης, η Κύπρος, ένα μικρό και δραστήριο κράτος μέλος της Ευρωπαϊκής Ένωσης με μόνο 9.251 km 2 έκταση και 0.87 εκ. πληθυσμό, παραμένει αμπελοοινική. Πράγματι, ο αμπελοοινικός τομέας της Κύπρου εξελίχθηκε πολλές φορές μέσα από διαφορετικές προσεγγίσεις και πολιτικές, αλλά πάντοτε παρέμενε τομέας κλειδί καθώς και ανάμεσα στους πιο σημαντικούς τομείς της γεωργίας. Κάθε πολιτική πρακτική και προσέγγιση λήφθηκε υπό το φως των οικονομικών αλλαγών και εφαρμόστηκε ώστε να εξασφαλιστεί η ισορροπία της αγοράς μεταξύ προσφοράς σταφυλιών και ζήτησης οίνων. Για δεκαετίες η πολιτική στον αμπελοοινικό τομέα της Κύπρου ήταν παρεμβατική σε ολόκληρο το φάσμα της τροφοδοτικής αλυσίδας και βασισμένη στο σύστημα των κρατικών ενισχύσεων. Συνεπώς, ήταν ένα κλειστό σύστημα που κρατούσε τους εμπλεκόμενους σε μεγαλύτερη ασφάλεια από άποψη τιμών και ευνοούσε τις ογκώδεις παραγωγές σταφυλιών με μέση ή φτωχή οινική ποιότητα, αντί να αποτελεί ένα ανοικτό σύστημα με πραγματική επικέντρωση στην ποιότητα και τη διαφορετικότητα με γνώμονα την αυξημένη εθνική ανταγωνιστικότητα. Η πλήρης ένταξη της Κύπρου στην Ευρωπαϊκή Ένωση το 2004 ολοκλήρωσε την εποχή του προστατευτισμού, και ξεκίνησε μια νέα εποχή για τον αμπελοοινικό τομέα. Σήμερα η αμπελοοινική αγορά της Κύπρου λειτουργεί σε καθεστώς καθολικής και ενιαίας ευρωπαϊκής οργάνωσης, με πλήρη εναρμόνιση με τις διάφορες συμφωνίες του Παγκοσμίου Οργανισμού Εμπορίου, και ακολουθεί τις κατευθυντήριες γραμμές του Διεθνούς Οργανισμού Αμπέλου και Οίνου (OIV). Ως απότοκο αυτών των σημαντικών εξελίξεων προέκυψαν ποικιλότροπες αλλά κυρίως θετικές αλλαγές στον ευρωπαϊκό πλέον αμπελοοινικό τομέα του τόπου, με αποτέλεσμα η Κύπρος σήμερα να έχει κατορθώσει να εξελιχθεί σε μια σύγχρονη αμπελοοινική οντότητα, παρουσιάζοντας ταυτόχρονα ουσιώδη στοιχεία διαφορετικότητας και δημιουργώντας αισιόδοξη προοπτική για περαιτέρω ανάπτυξη. Ο μικρός κυπριακός αμπελώνας έχει μια διαφορετικότητα που μπορεί να χαρακτηριστεί και ως μοναδικότητα. Κι αυτό γιατί στο αμπελοοινικό οικοσύστημα της Κύπρου ο αμπελώνας είναι αυτόριζος, διαχρονικά απαλλαγμένος από τη φυλλοξήρα και με ιστορικό βάθος χιλιετηρίδων. Δρ Θουκής Γεωργίου Λειτουργός Γεωργίας Α’ Τμήμα Γεωργίας A Γ Ρ Ο Τ Η Σ 2 0 1 8 / T E Υ Χ Ο Σ 4 7 4 49 ΟΙΝΩΝ ΝΕΑ