ΑΓΡΟΤΗΣ - ΤΕΥΧΟΣ 474

14 A Γ Ρ Ο Τ Η Σ 2 0 1 8 / T E Υ Χ Ο Σ 4 7 4 ΓΕΩΡΓIΑ ΝΕΑ ΓΙΑ ΤΑ ΦΥΤΟΠΡΟΣΤΑΤΕΥΤΙΚΑ ΠΡΟΪΟΝΤΑ Γιώργος Παρασκευάς Λειτουργός Γεωργίας Τμήμα Γεωργίας Φυτοπροστατευτικά προϊόντα: Ορθή χρήση και κατάχρηση Η προστασία των φυτών από εχθρούς και ασθένειες, όπως έντομα, ακάρεα, νηματώδεις, μύκητες, βακτήρια, ιοί και ζιζάνια, εξακολουθεί και σήμερα να γίνεται κυρίως με τη χρήση φυτοπροστατευτικών προϊόντων. Η αλόγιστη, όμως, χρήση των φυτοπροστατευτικών προϊόντων έχει ως αποτέλεσμα, μεταξύ άλλων, την παρουσία υπολειμμάτων στα παραγόμενα τρόφιμα, στο έδαφος και τα νερά, τη μείωση των πληθυσμών ωφέλιμων οργανισμών και άλλων οργανισμών μη στόχων και την ανάπτυξη εχθρών με ανθεκτικότητα στα φυτοπροστατευτικά προϊόντα. Η Ευρωπαϊκή Ένωση, δίνοντας όλο και μεγαλύτερη σημασία στα σημαντικά αυτά θέματα, έχει εκδώσει προς τα κράτη μέλη Οδηγία (2009/128/ΕΚ) με την οποία τα καλεί να θεσπίσουν Εθνικά Σχέδια Δράσης, δηλαδή πακέτο μέτρων με στόχο τη μείωση της χρήσης των φυτοπροστατευτικών προϊόντων και των επιπτώσεών τους στον άνθρωπο και το περιβάλλον. Τέτοια μέτρα είναι: • η εκπαίδευση των επαγγελματιών χρηστών φυτοπροστατευτικών προϊόντων, • η συμπληρωματική κατάρτιση των συμβούλων γεωπόνων, • η περιοδική επιθεώρηση των ψεκαστικών μηχανημάτων, • η ενημέρωση και ευαισθητοποίηση του κοινού για τους κινδύνους από τη χρήση φυτοπροστατευτικών προϊόντων, • η ενημέρωση των προσώπων που θα μπορούσαν να εκτεθούν σε μετακινούμενο ψεκαστικό νέφος, • η προστασία των υδάτων και του πόσιμου νερού, • η ελαχιστοποίηση των κινδύνων από τα φυτοπροστα- τευτικά προϊόντα σε περιοχές που χρησιμοποιούνται από το ευρύ κοινό ή από ευπαθείς ομάδες του πληθυσμού, και • η εφαρμογή των Γενικών Αρχών της Ολοκληρωμένης Φυτοπροστασίας. Tο πολύ σημαντικό θέμα της ασφάλειας των γεωργικών προϊόντων έχει άμεση σχέση με την ορθολογική χρήση των φυτοπροστατευτικών προϊόντων κυρίως λόγω παρουσίας υπολειμμάτων τους σε αυτά. Συγκεκριμένα, η ανίχνευση υπολείμματος ενός φυτοπροστατευτικού προϊόντος σε ένα γεωργικό προϊόν δεν πρέπει να υπερβαίνει το Μέγιστο Όριο Υπολειμμάτων (MRLs) του συγκεκριμένου φυτοπροστατευτικού προϊόντος στη συγκεκριμένη καλλιέργεια. Πρακτικές όπως οι συχνοί ψεκασμοί, η μη τήρηση των οδηγιών της ετικέτας, ο συνδυασμός πολλών φυτοπροστατευτικών προϊόντων καθώς και η μη εφαρμογή εναλλακτικών τρόπων αντιμετώπισης των εχθρών και ασθενειών, αποτελούν βασικές αιτίες παρουσίας υπολειμμάτων στα γεωργικά προϊόντα. Πιοκάτωπαρουσιάζονται τα βασικάμέτραπουυποχρεούνται να λαμβάνουν οι παραγωγοί με βάση το Εθνικό Σχέδιο Δράσης και τα οποία συμβάλλουν στην παραγωγή γεωργικών προϊόντων υψηλής ποιότητας και ασφάλειας καθώς και στην προστασία του περιβάλλοντος. Τα μέτρα αυτά διακρίνονται σε μέτρα Ολοκληρωμένης Φυτοπροστασίας όπου δίνεται προτεραιότητα σε εναλλακτικές μεθόδους αντιμετώπισης των εχθρών και ασθενειών και σε μέτρα ορθής χρήσης των φυτοπροστατευτικών προϊόντων που αφορούν κυρίως την τήρηση των οδηγιών της ετικέτας. Μέτρα Ολοκληρωμένης Φυτοπροστασίας 1. Χρήση υγιούς πολλαπλασιαστικού υλικού. Πολλοί εχθροί και ασθένειες των φυτών μεταφέρονται σε νέες φυτείες με μολυσμένο πολλαπλασιαστικό υλικό όπως μοσχεύματα, σπόρους, υποκείμενα, βολβούς κ.ά. Για τον λόγο αυτό θα πρέπει ο παραγωγός να χρησιμοποιεί πάντα πιστοποιημένο πολλαπλασιαστικό υλικό από αναγνωρισμένους οίκους παραγωγής. 2. Εφαρμογή αμειψισποράς. Η αμειψισπορά, δηλαδή η συστηματική εναλλαγή μιας καλλιέργειας με άλλες που δεν αποτελούν ξενιστές ενός συγκεκριμένου παθογόνου του εδάφους, μειώνουν σταδιακά τον πληθυσμό του παθογόνου αυτού έτσι ώστε να μην προκαλεί πλέον οικονομική ζημιά στην καλλιέργεια. Επίσης, η αμειψισπορά συμβάλλει στην παραγωγή εύρωστων φυτών με υψηλότερη αντοχή σε εχθρούς και ασθένειες. 3. Χρόνος σποράς/φύτευσης. Ο κατάλληλος χρόνος σποράς/φύτευσης αποβλέπει στην ανάπτυξη των φυτών σε συνθήκες που βελτιώνουν την αντοχή τους σε εχθρούς και ασθένειες. Επίσης, αποφεύγονται περίοδοι που ευνοούν την ανάπτυξη συγκεκριμένων παθογόνων οργανισμών. 4. Προετοιμασία του εδάφους. Η ισοπέδωση και το ψιλοχωμάτισμα του εδάφους πριν τη σπορά/φύτευση βοηθά στην καλύτερη απορρόφηση του νερού και την ομοιόμορφη βλάστηση. Επίσης, το βαθύ όργωμα βελτιώνει την αποστράγγιση καθώς και την αντιμετώπιση δύσκολα εξοντωνόμενων ζιζανίων. 5. Πυκνότητα σποράς/φύτευσης. Το μέτρο αυτό βοηθά στον καλύτερο αερισμό των φυτών με την αποφυγή ανάπτυξης υψηλής σχετικής υγρασίας στο φύλλωμα, πράγμα που ευνοεί την ανάπτυξη ασθενειών. Επίσης, συμβάλλει στην ανάπτυξη πλούσιου ριζικού συστήματος και την παραγωγή εύρωστων φυτών. 6. Ορθολογική άρδευση/λίπανση. Η ορθολογική άρδευση και λίπανση συμβάλλουν, επίσης, στην παραγωγή εύρωστων φυτών και στην αυξημένη αντοχή τους σε εχθρούς και ασθένειες. Προσοχή στις υπερβολικές αζωτούχες λιπάνσεις που τρυφεροποιούν τα φυτά κάνοντάς τα πιο ευαίσθητα σε προσβολές. 7. Λήψη μέτρων υγιεινής. Τα μέτρα υγιεινής μειώνουν την εξάπλωση επιζήμιων οργανισμών εντός της φυτείας ή από ένα τεμάχιο σε ένα άλλο. Τέτοια είναι ο τακτικός καθαρισμός των κλαδευτικών εργαλείων για αποφυγή μεταφοράς μολυσμένου χυμού των φυτών, ο καθαρισμός των καλλιεργητικών εργαλείων για αποφυγή μεταφοράς μολυσμένου χώματος κ.ά. 8. Χρήση ανθεκτικών/ανεκτικών ποικιλιών και υποκειμένων. Το μέτρο αυτό είναι ιδιαίτερα σημαντικό για ασθένειες που δεν μπορούν να αντιμετωπιστούν αποτελεσματικά με χημικά μέσα όπως οι ιώσεις. Επίσης, ο εμβολιασμός των φυτών σε ανθεκτικά υποκείμενα αποτελεί βασικό μέτρο αντιμετώπισης σοβαρών εδαφικών ασθενειών όπως η φουζαρίωση, φυτόφθορα κ.ά. Βέβαια το μέτρο αυτό, λόγω του ότι τα παθογόνα μπορούν να αναπτύξουν νέους παθότυπους, θα πρέπει να εφαρμόζεται σε συνδυασμό με άλλα προληπτικά μέτρα. 9. Ρύθμιση συνθηκών περιβάλλοντος. Η ρύθμιση των συνθηκών περιβάλλοντος (θερμοκρασίας, σχετικής υγρασίας κ.ά.) είναι απαραίτητη σε θερμοκηπιακές καλλιέργειες, για αποφυγή ανάπτυξης κρυπτογαμικών ασθενειών (περονόσπορος, βοτρύτης κ.ά.) και κατά συνέπεια αύξηση της χρήσης φυτοπροστατευτικών προϊόντων. 10. Άλλα εναλλακτικά μέτρα αντιμετώπισης. Η χρήση