ΑΓΡΟΤΗΣ - ΤΕΥΧΟΣ 474

12 A Γ Ρ Ο Τ Η Σ 2 0 1 8 / T E Υ Χ Ο Σ 4 7 4 ΓΕΩΡΓIΑ Το παρόν άρθρο αναφέρεται γενικά στις ασθένειες των καλλιεργούμενων φυτών σε συνέχεια του άρθρου «Εχθροί των καλλιεργούμενων φυτών» του προηγούμενου τεύχους, όπου παρουσιάστηκαν οι κυριότεροι εχθροί των καλλιεργούμενων φυτών. Μύκητες Οι μύκητες αποτελούν ένα από τα πέντε βασίλεια των έμβιων όντων, το οποίο περιλαμβάνει μονοκύτταρους ή πολυκύτταρους ευκαρυωτικούς οργανισμούς. Οι μύκητες εμφανίζουν τεράστια ποικιλομορφία, υπάρχουν παντού και κάποιοι από αυτούς αποτελούν σημαντικά παθογόνα τόσο για τα ζώα όσο και για τα φυτά. Βρίσκονται στον αέρα, στο έδαφος, στο νερό, στα φυτά και αλλού και τρέφονται από οργανικά συστατικά ζώντων ή νεκρών οργανισμών γι’ αυτό και θεωρούνται το «βιολογικό εργαστήριο αποδόμησης των οργανικών ουσιών». Τα διάφορα είδη μυκήτων ποικίλλουν, από τους χρήσιμους για τον άνθρωπο ζυμομύκητες όπως η μαγιά, έως τους παθογόνους μικρομύκητες, και τα γνωστά εδώδιμα μανιτάρια. Οι μύκητες διακρίνονται βασικά σε δύο μεγάλες κατηγορίες, τους ζυμομύκητες και τους υφομύκητες. Οι ζυμομύκητες είναι σφαιρικοί ή ελλειψοειδείς σχηματισμοί που αναπαράγονται δια εκβλαστήσεων σε ειδικά θρεπτικά υλικά. Αντίθετα, οι υφομύκητες ή νηματοειδείς μύκητες αποτελούνται από κυλινδρικούς σχηματισμούς, τις υφές, που μεγαλώνουν με διακλαδώσεις και επιμηκύνσεις σχηματίζοντας χνουδόμορφες αποικίες. Οι μύκητες εξαρτώνται άμεσα από τις κλιματικές συνθήκες και ειδικότερα από την υγρασία της οποίας υψηλά επίπεδα ευνοούν την ανάπτυξή τους. Στην ατμόσφαιρα κυκλοφορούν άπειρα σπόρια μυκήτων και αναπτύσσονται όταν βρεθούν σε κατάλληλες συνθήκες θερμοκρασίας και υγρασίας. Είναι ζωτικής σημασίας για τους καλλιεργητές να φροντίζουν μέσω των καλλιεργητικών τεχνικών που εφαρμόζουν να αποτρέπουν τη διατήρηση συνθηκών κατάλληλων για την ανάπτυξη μυκητολογικών προσβολών όπως τα υψηλά επίπεδα υγρασίας και ο κακός αερισμός των φυτειών. Οι καλλιεργητές θα πρέπει να επενδύουν στην πρόληψη παρά στη θεραπεία των ασθενειών. Στα φυτά κάποιοι μύκητες προσβάλλουν τη ρίζα, κάποιοι το υπέργειο μέρος τους και κάποιοι και τα δύο. Τα συμπτώματα που εμφανίζονται στα φυτά που προσβάλλονται από μύκητες ποικίλλουν αναλόγως του μύκητα και του φυτού. Μερικά από τα συμπτώματα μπορεί να είναι μεταχρωματισμοί και ξηράνσεις φύλλων, βλαστών και καρπών, σήψεις (ριζών, λαιμού και καρπών), έλκη σε κλαδιά, καχεξία και νανισμός των φυτών. Παραδείγματα τέτοιων ασθενειών είναι οι γνωστές σκωριάσεις, βοτρύτες, ωίδια (στάχτη), περονόσποροι, πύθια κ.ά. Βασικές αρχές που πρέπει να διέπουν τις καλλιεργητικές τεχνικές για αποφυγή μυκητολογικών ασθενειών. • Χρήση υγιούς πολλαπλασιαστικού. • Αποφυγή υπερβολικής υγρασίας στο χώμα και αν γίνεται και στον αέρα. • Σωστό κλάδεμα και αποστάσεις φύτευσης για τον καλό αερισμό των φυτών. • Απολύμανση των γεωργικών εργαλείων, ειδικά μετά από επέμβαση σε μολυσμένα φυτά ή καλλιέργειες. • Ανανέωση/απολύμανση υποστρώματος φύτευσης, ιδιαίτερα αν υποπτευόμαστε κάποια προσβολή και απολύμανση δοχείων φύτευσης. • Ορθολογική άρδευση/λίπανση ώστε να διατηρούμε υγιή και εύρωστα φυτά με ιδιαίτερη προσοχή όταν τα φυτά είναι νεαρά. Βακτήρια Τα βακτήρια, λεγόμενα και σχιζομύκητες ή βακτηριόφυτα , είναι μικροσκοπικοί μονοκύτταροι, προκαρυωτικοί οργανισμοί που συναντώνται σε κάθε είδους βιότοπο σε πολύ μεγάλους αριθμούς. Μερικά από αυτά είναι αυτότροφα και περιέχουν βακτηριοχλωροφύλλες και βακτηριοβιριδίνη εκτελώντας αναεροβική φωτοσύνθεση ενώ άλλα είναι ετερότροφα και ζουν εις βάρος άλλων οργανισμών ζωντανών ή νεκρών. Ασθένειες σε διάφορες καλλιέργειες Μάρκος Μάρκου Λειτουργός Γεωργίας Τμήμα Γεωργίας Οι ασθένειες των καλλιεργούμενων φυτών Η προσβολή των καλλιεργειών από διάφορους επιζήμιους οργανισμούς, δηλαδή από εχθρούς και ασθένειες, αποτελεί αναμφισβήτητα ένα από τα σημαντικότερα προβλήματα που πρέπει να αντιμετωπίσει ο καλλιεργητής. Παγκόσμιες έρευνες και εκτιμήσεις καταδεικνύουν ότι η απώλεια της παραγωγής, λόγω των διαφόρων προσβολών από εχθρούς και ασθένειες, κυμαίνεται μεταξύ 30-40% ετησίως. Σε αρκετές περιπτώσεις, η προσβολή μιας καλλιέργειας από έναν επιζήμιο οργανισμό μπορεί να προκαλέσει την ολοκληρωτική καταστροφή της σοδειάς, με αποτέλεσμα την οικονομική καταστροφή των καλλιεργητών. Τους επιζήμιους αυτούς οργανισμούς μπορούμε να τους κατατάξουμε σε δύο μεγάλες κατηγορίες: (α) Στους εχθρούς όπως είναι τα τρωκτικά, σαλιγκάρια, ζιζάνια, έντομα, ακάρεα, νηματώδεις και (β) στις ασθένειες όπως είναι οι μύκητες, τα βακτήρια καθώς και διάφοροι ιοί.