ΑΓΡΟΤΗΣ - ΤΕΥΧΟΣ 474

10 A Γ Ρ Ο Τ Η Σ 2 0 1 8 / T E Υ Χ Ο Σ 4 7 4 ΓΕΩΡΓIΑ Αιτίες που προκαλούν τις κλιματικές αλλαγές Η θερμική ενέργεια του ήλιου διαπερνά την ατμόσφαιρα της Γης θερμαίνοντας την επιφάνειά της. Ταυτόχρονα η Γη στέλνει, υπό μορφή υπέρυθρης ακτινοβολίας, θερμική ενέργεια πίσω στην ατμόσφαιρα. Ένα μέρος της ενέργειας αυτής απορροφάται από αέρια, όπως το διοξείδιο του άνθρακα, το μεθάνιο, το υποξείδιο του αζώτου και οι υδρατμοί, και παγιδεύεται, με αποτέλεσμα η θερμοκρασία της Γης να διατηρείται σε επίπεδα κατάλληλα για τη διατήρηση της ζωής ανθρώπων, φυτών και ζώων. Τα αέρια αυτά λέγονται και «αέρια θερμοκηπίου» αφού λειτουργούν όπως ακριβώς ένα θερμοκήπιο. Το διοξείδιο του άνθρακα (CO 2 ) είναι το πιο σημαντικό από τα αέρια θερμοκηπίου που διατηρούν τη θερμοκρασία της Γης σε επιθυμητά επίπεδα, και η φύση έχει προνοήσει για μια σχεδόν τέλεια ισορροπία του εκπεμπόμενου CO 2 και της αντίστοιχης ποσότητας που απορροφάται. Οι ανθρώπινες παρεμβάσεις, όμως, με την αλόγιστη χρήση ορυκτών καυσίμων σε συνδυασμό με την αποψίλωση των δασών, έχουν διαταράξει ανεπανόρθωτα τις ισορροπίες στον κύκλο του CO 2 . Ανάλογες διαταραχές συμβαίνουν και με τα άλλα αέρια του θερμοκηπίου. Ο πλανήτης θερμαίνεται, το κλίμα μεταβάλλεται και ακραία και απρόβλεπτα καιρικά φαινόμενα πλήττουν όλες τις περιοχές της Γης, ενώ τα φυσικά οικοσυστήματα αδυνατούν να προσαρμοστούν με την ίδια ταχύτητα στα νέα δεδομένα. Επίδραση της κλιματικής αλλαγής στα ελαιόδεντρα Η ελιά, εμβληματικό δέντρο της μεσογειακής χλωρίδας, υφίσταται τις επιδράσεις των κλιματικών αλλαγών, γεγονός που αντανακλάται άμεσα στην ποσότητα και την ποιότητα των παραγόμενων ελαιοκομικών προϊόντων. Η θερμοκρασία είναι ίσως ο σημαντικότερος παράγοντας που καθορίζει τις ζώνες καλλιέργειας της ελιάς. Υψηλές θερμοκρασίες επηρεάζουν τον βιολογικό κύκλο των δέντρων και συγκεκριμένα τη διαφοροποίηση των οφθαλμών, την ανθοφορία και την καρπόδεση. Κατά τη χειμερινή περίοδο απαιτούνται 2-3 εβδομάδες χαμηλών θερμοκρασιών για να διακοπεί ο λήθαργος των οφθαλμών. Παρατεταμένες θερμοκρασίες, πέραν των 16 ο C, συντείνουν σε μη κανονική ανθοφορία και κατά συνέπεια καρποφορία των ελαιόδεντρων. Ευνοϊκές θερμοκρασίες για την άνθηση είναι οι 18-20 ο C και για την καρπόδεση οι 20-22 ο C, ενώ θερμοκρασίες μεγαλύτερες των 35 ο C αναστέλλουν τη βλάστηση και επηρεάζουν την ανάπτυξη και ωρίμανση των καρπών. Η αύξηση των θερμοκρασιών πιθανόν να οδηγήσει σε μετατόπιση της ζώνης παραγωγής σε υψηλότερα γεωγραφικά πλάτη ή σε ημιορεινές και ορεινές περιοχές εντείνοντας την απερήμωση των παράλιων περιοχών. Η μείωση των προσβολών από δάκο λόγω αυξημένης θνησιμότητας ή στειρότητας του εντόμου είναι ίσως μία από τις ελάχιστες θετικές επιδράσεις της αύξησης των θερμοκρασιών. Οι βροχοπτώσεις και η κατανομή τους κατά τη διάρκεια του έτους σε συνάρτηση με τις διάφορες φάσεις του βλαστικού κύκλου του ελαιόδεντρου αποτελούν περιοριστικό παράγοντα για την εξάπλωσή του. Αν και η ελιά θεωρείται ανθεκτική στην ξηρασία, για να είναι οικονομικά συμφέρουσα η ξηρική καλλιέργεια απαιτούνται 400-600 mm βροχής ετησίως, κατάλληλα κατανεμημένα. Διαφορετικά θα πρέπει να δίνονται συμπληρωματικές αρδεύσεις, κυρίως από τα μέσα Φεβρουαρίου έως τις αρχές Απριλίου και από τα τέλη Αυγούστου ως τα μέσα Σεπτεμβρίου. Κατά την πρώτη περίοδο σχηματίζεται η νέα βλάστηση, γίνεται η διαφοροποίηση των οφθαλμών και ακολουθεί η ανθοφορία και η καρπόδεση. Κατά τη δεύτερη περίοδο έχουμε τη συσσώρευση ελαίου στον καρπό. Μακρές περίοδοι ξηρασίας, μειωμένες βροχοπτώσεις και έλλειψη νερού άρδευσης έχουν αρνητικές επιδράσεις στη βλάστηση και τη διαφοροποίηση καρποφόρων οφθαλμών, εντείνουν το φαινόμενο της παρενιαυτοφορίας των δέντρων και προκαλούν ποσοτική και ποιοτικήμείωση της παραγωγής. Δήμητρα Tοφαρή Λειτουργός Γεωργίας Α΄ Τμήμα Γεωργίας Κλιματική αλλαγή και η καλλιέργεια της ελιάς Η κλιματική αλλαγή και οι επιπτώσεις της στο φυσικό περιβάλλον είναι πλέον περισσότερο από εμφανείς. Η ταχύτητα με την οποία επισυμβαίνουν οι αλλαγές είναι μεγαλύτερη από ποτέ, επηρεάζοντας τα φυσικά οικοσυστήματα, δυσχεραίνοντας την προσαρμογή των ειδών και απειλώντας όλους τους τομείς της ανθρώπινης ζωής. Η περιοχή της Ανατολικής Μεσογείου, και κατά συνέπεια η Κύπρος, είναι από τις περιοχές που αναμένεται να επηρεαστούν εντονότερα από την κλιματική αλλαγή με αύξηση των μέσων θερμοκρασιών, μείωση της βροχόπτωσης και του διαθέσιμου νερού, απερήμωση των εδαφών και αυξημένη, σε συχνότητα και ένταση, παρουσία σκόνης στην ατμόσφαιρα.