Εθνική Φρουρά & Ιστορία

63 ΣΕΠΤΕΜΒΡΙΑΝΑ: ΠΤΥΧΕΣ ΤΗΣ ΚΑΤΑΣΤΡΟΦΗΣ εξεφώνησε ο Α. Μεντερές, αποχαιρετώντας την τουρκική αντιπροσωπεία που θα λάμβανε μέρος στην Τριμερή του Λονδίνου. 17 Στο μεταξύ, στις 29 Αυγούστου 1955, τυπώθηκαν από το Σωματείο «Η Κύπρος είναι Τουρκική» χιλιάδες αφίσες, οι οποίες παρουσίαζαν την Κύπρο πλαισιωμένη από την ημισέληνο. Οι αφίσες διανεμήθηκαν στους Τούρκους καταστηματάρχες, ούτως ώστε να μπουν ως διακριτικό στις βιτρίνες τους για να ξεχωρίζουν από τα ελληνικά μαγαζιά. 18 Δεν θεωρείται, τέλος, τυχαίο το γεγονός, στο πλαίσιο διαμόρφωσης ανθελληνικού κλίματος, ότι οι τουρκικές εφημερίδες από τις πρώτες μέρες του Σεπτεμβρίου ανέφεραν υποτιθέμενους εράνους που διεξήγαγε το Οικουμενικό Πατριαρχείο εντός της ελληνικής κοινότητας της Κωνσταντινούπολης για ενίσχυση της ΕΟΚΑ. 19 Η έκρηξη στη Θεσσαλονίκη και το ξέσπασμα των ταραχών Εφαλτήριο του ανθελληνικού πογκρόμ που ακολούθησε ήταν η έκρηξη της 5 ης Σεπτεμβρίου στο τουρκικό Προξενείο και στη θεωρούμενη ως οικία του Κεμάλ Ατατούρκ στη Θεσσαλονίκη. Φαίνεται ότι τον εκρηκτικό μηχανισμό πυροδότησε ο φύλακας του Προξενείου, Χασάν Ουτσάρ Μεχμέτολου [Hasan Uçar Mehmetoğlu], ο οποίος βρισκόταν σε υπηρεσία τα χαράματα της 6 ης Σεπτεμβρίου, όταν διεξήχθη το συμβάν. 20 Όπως υποστηρίζεται στη βιβλιογραφία, τις εκρηκτικές ύλες είχε μεταφέρει ο φοιτητής νομικής Οκτάι Ενγκίν [Oktay Engin], ο οποίος ήταν στρατολογημένος στην τουρκική Υπηρεσία Εθνικής Ασφαλείας [ Milli Emniyet Hizmeti ]. 21 Επιπροσθέτως, στη δίκη που διεξήχθη αργότερα στην Τουρκία, ο Ενγκίν κατέθεσε ότι τις εκρηκτικές ύλες μετέφερε στη Θεσσαλονίκη ο βοηθός Πρόξενος Μεχμέτ Αλί Τεκινάλπ [Mehmet Ali Tekinalp] και ότι είχε προγραμματισθεί να ενημερωθούν με κρυπτογραφημένο σήμα για την έκρηξη ο Ζορλού και το Υπουργείο Εξωτερικών. 22 Η έκρηξη στη Θεσσαλονίκη ανακοινώθηκε από το τουρκικό ραδιόφωνο το μεσημέρι της 6 ης Σεπτεμβρίου και διαδόθηκε μέσω της δεύτερης έκδοσης της εφημερίδας İstanbul Ekspres που κυκλοφόρησε, υπό περίεργες περιστάσεις, το απόγευμα της 17. [ΕΣΗΕΑ], ό.π., σσ. 26 - 27. 18. A. An, ό.π., σ. 102. 19. The National Archives (UK), CO 926/415, From Ankara to Foreign Office, September 3, 1955. 20. Χ. Χρηστίδης, Τα Σεπτεμβριανά… , ό.π., σσ. 234 - 237. 21. Άγγελος Μ. Συρίγος, Ελληνοτουρκικές σχέσεις, Αθήνα: εκδ. Πατάκη, 2016, σ. 134. 22. Ιωάννης Μάζης, «Ο βρετανικός παράγων, ο κυπριακός αγώνας και τα Σεπτεμβριανά του 1955» , Πρακτικά διεθνούς συνεδρίου: Σεπτεμβριανά 6-7/9/1955, Πράξη καταστροφής του Ελληνισμού της Πόλης,13 Σεπτεμβρίου 2008, Χ.Χ.: εκδ. Οικουμενικής Ομοσπονδίας Κωνσταντινουπολιτών, χ.ε., σ. 26. Στον Ενγκίν (ο οποίος σύμφωνα και με την Ντιλέκ Γκιουβέν [Dile kGüven] ήταν μέλος των μυστικών υπηρεσιών της Τουρκίας) δόθηκαν διαβεβαι- ώσεις ότι σε αντάλλαγμα της δράσης του θα έπαιρνε χρήματα και θα του εξασφαλιζόταν θέση εργασίας στην Τουρκία. Πράγματι, ο Ενγκίν αρχικά διορίστηκε στις δημοτικές υπηρεσίες της Κωνσταντινούπολης και αργότερα έγινε νομάρχης της περιοχής Nevşehir (Νεάπολη Καππαδοκίας). D. Güven, ό.π., σ. 9. Οι Εγκίν και Ουτσάρ κατη- γορήθηκαν και δικάστηκαν στην Τουρκία από το έκτακτο ανώτατο δικαστήριο και, μαζί με τους δύο προξένους της Θεσσαλονίκης, αθωώθηκαν παμψηφεί. Χ. Χρηστίδης, Κυπριακό και… , ό.π., σ. 250.