Εθνική Φρουρά & Ιστορία

54 ΕΘΝΙΚΗ ΦΡΟΥΡΑ & ΙΣΤΟΡΙΑ ΤΕΥΧΟΣ 40 Ο ΙΟΥΛΙΟΣ - ΔΕΚΕΜΒΡΙΟΣ 2017 του και εμφατικά να τους καλέσει να αναλάβουν συγκεκριμένες δράσεις, δύο καταφατικές ( «ας συνεχίσωμεν» και «ας συνεργασθώμεν» ) και δύο αρνητικές ( «ας μη λησμονώμεν» και «ας μην επιτρέψωμεν» ). Το «ποιόν ενεργείας» της ενεστωτικής υποτακτικής (aspect) έχει και αυτό ιδιαίτερη σημασία: ο ομιλητής καλεί τα μέλη του ακροατηρίου του να συνεχίσουν εις το διηνεκές να τηρούν ό,τι αυτός υποδεικνύει, αν θέλουν να ευημερήσει η νεοσύστατη Κυπριακή Δημοκρατία προς όφελος των κατοίκων της. 43 Αυτή η «εντολή», προτροπή ή επιτακτική συμβουλή του ρήτορα προς το ακροατήριό του, δένει αρμονικά με τις επιτακτικές εκκλήσεις του προς το ακροατήριο - «φυσικό» και «νοητικό» - να στηρίξει την Κυπριακή Δημοκρατία, έστω και αν η συγκρότησή της αποκλίνει από τον αρχικό στόχο του ένοπλου αγώνα και τον διακαή πόθο του κυπριακού ελληνισμού της εποχής: την Ένωση. Επίλογος Είναι κοινά αποδεκτή αλήθεια ότι ιδιαίτερες συγκυρίες σε πολιτικό, ιστορικό και προσωπικό-βιωματικό επίπεδο διαμορφώνουν το περιεχόμενο και τη ρητορική σκευή ενός πολιτικού λόγου. Στη μελέτη μας αυτή εξετάσαμε ένα βαρυσήμαντο πολιτικό λόγο: αυτόν του Αρχιεπισκόπου Μακαρίου Γ΄ μετά την υπογραφή των Συμφωνιών Ζυρίχης-Λονδίνου. Όπως ο τίτλος του παρόντος δοκιμίου δηλώνει, «Dog Whistle Politics» , ιδιαίτερα, καλοσχηματισμένα και κεντρικής σπουδαιότητας μηνύματα του ομιλητή προς το ακροατήριο είναι εγκιβωτισμένα στον λόγο του Μακαρίου. Στόχος μας ήταν να τα εντοπίσουμε, να τα εξετάσουμε μέσα από το πρίσμα των ιδιαίτερων πολιτικών συγκυριών της εποχής και να αποκωδικοποιήσουμε τη λειτουργία τους στον λόγο και τις προσδοκώμενες επιπτώσεις πάνω στο ακροατήριο. Ένα βασικό συμπέρασμα μπορεί αβίαστα να εξαχθεί: η χρήση θρησκευτικών αναφορών, η προσεγμένη εκλογή λέξεων και η έμφαση του ομιλητή σε συγκεκριμένες λέξεις-κλειδιά, με βαρύ σημειολογικό περιεχόμενο, τα αντιθετικά νοήματα και οι ζωντανές εικόνες, η χρήση των προστακτικών αορίστου και των προτρεπτικών υποτακτικών, όλα μαζί τα στοιχεία του λόγου δηλώνουν ότι η σχεδίαση και αποτελεσματικότητά του κρίνεται πάντα στις λεπτομέρειες. Ένας ομιλητής του εθναρχικού -πολιτικού και θρησκευτικού- εκτοπίσματος του Μακαρίου μπορούσε κάλλιστα να επιβληθεί στο ακροατήριό του με τη φυσική του παρουσία και μόνο. Και θα μπορούσε κάποιος να πει ότι επιβαλλόταν. Όμως δεν αφήνει αναξιοποίητη τη δυναμική της γλώσσας. Τη χρησιμοποιεί προκειμένου να πετύχει, ακόμα πιο αποτελεσματικά, τον σκοπό του. Ένας καλός, μεθοδικός και αποτελεσματικός ρήτορας δεν αφήνει τις λέξεις και τα ρητορικά στρατηγήματα να εμφιλοχωρήσουν στο κείμενό του όπως τύχει. Όλα στον λόγο, από το κεντρικό πολιτικό μήνυμα μέχρι και τον χρόνο των ρημάτων, είναι αντικείμενο μελέτης και 43. Rijksbaron (2002) 39, 44-5.