Εθνική Φρουρά & Ιστορία

50 ΕΘΝΙΚΗ ΦΡΟΥΡΑ & ΙΣΤΟΡΙΑ ΤΕΥΧΟΣ 40 Ο ΙΟΥΛΙΟΣ - ΔΕΚΕΜΒΡΙΟΣ 2017 στρατό των Αθηναίων, οι οποίοι επρόκειτο να πολεμήσουν τους Τριάκοντα Τυράννους, 34 για να επανορθώσουν τη δημοκρατία στην κοιτίδα της, την Αθήνα, είχε τονίσει ότι ο δίκαιος αγώνας τους ευλογείται, στηρίζεται και ενισχύεται από τη βούληση και την ενεργή αρωγή των θεών (Ελληνικά 2.4.14). Η χρήση, λοιπόν, αναφορών στους θεούς σε αρχαία ρητορικά (περι) κείμενα και, όπως επισημαίνουν αρχαίες πηγές, η αποτελεσματικότητα τέτοιων αναφορών στη διάπλαση της ψυχοσυναισθηματικής κατάστασης του αρχαίου ακροατηρίου 35 δηλώνει με τον πιο ξεκάθαρο τρόπο ότι ανάλογη ήταν και η στόχευση των θρησκευτικών αναφορών στον λόγο του Αρχιεπισκόπου Μακαρίου. Ήθελε να επηρεάσει θετικά την αντίληψη του ακροατηρίου του και τη νοητική και συναισθηματική εντύπωσή του για τη συμφωνία, με την οποία ο Μακάριος οδήγησε τον Αγώνα της ΕΟΚΑ σε μία αποκλίνουσα από τον αρχικό στόχο λήξη. Η χρήση των θρησκευτικών αναφορών ήταν, με άλλα λόγια, ένας εύσχημος και αποτελεσματικός τρόπος ελέγχου του ακροατηρίου. Συνεχίζοντας στο ίδιο μοτίβο χρήσης πειστικών επιχειρημάτων, ο Μακάριος επισημαίνει, σε πολλά σημεία του λόγου του, ότι η συμφωνία που επετεύχθηκε μπορεί να θεωρηθεί μία ιστορική νίκη, αφού εγγυάται την ελευθερία της νήσου και επιτυγχάνει την αποτίναξη του βρετανικού ζυγού. 36 Η στοχευμένη εκλογή λέξεων επιτείνει το νόημα του λόγου του Αρχιεπισκόπου, προσπαθώντας να περάσει ένα βασικό μήνυμα στο φυσικό και νοητικό ακροατήριο: νικήσαμε. Ας εξετάσουμε μερικά παραδείγματα: Παράδειγμα 1: «τα νέφη της δουλείας διελύθησαν και ήλιος ελευθερίας καταυγάζει τους κυπριακούς ουρανούς». Παράδειγμα 2 : «νύξ αιώνων παραχωρεί ήδη τη θέσιν της εις το γλυκύ φως της ημέρας». Στα δύο αυτά παραδείγματα εντοπίζει κανείς τη ρητορική δόμηση των προτάσεων στη βάση της χρήσης του σχήματος της αντίθεσης, δηλαδή της αντιπαράθεσης αντιθέτων σημασιολογικά λέξεων, εκφράσεων και νοημάτων. Ο Μακάριος αποδίδει μεγάλη έμφαση στη ρητορική του φωτός. Επισημαίνει, δηλαδή, με παραστατικό τρόπο ότι η υπογραφή της συμφωνίας διαλύει τα νέφη και διασκορπίζει το σκοτάδι 34. Οι Τριάκοντα Τύραννοι, μια ολιγαρχική κυβέρνηση τριάντα ατόμων, ήταν το καθεστώς που επιβλήθηκε, το 404 π.Χ., από τους Σπαρτιάτες στους Αθηναίους, οι οποίοι ηττήθηκαν στην εμφύλια σύγκρουση των ελληνικών πόλεων, τον λεγόμενο Πελοποννησιακό Πόλεμο. Η οργανωμένη αντίσταση των Αθηναίων, με επικεφαλής τον Θρασύβουλο, οδήγησε στην πτώση των τυράννων, οκτώ μήνες μετά την ανάληψη της εξουσίας. Βασική πηγή πληροφοριών για τις πολιτικές και στρατιωτικές εξελίξεις της περιόδου μετά τη λήξη του Πελοποννησιακού Πολέμου είναι το έργο Ελληνικά (Βιβλίο ΙΙ) του Ξενοφώντα. 35. Για μία συστηματική μελέτη της χρήσης θρησκευτικών αναφορών σε ένα ευρύ φάσμα ρητορικών περικειμένων - δικαστικών, συμβουλευτικών και επιδεικτικών - καθώς και της χρησιμότητάς τους στον δημόσιο λόγο της αρχαίας Αθήνας: Serafim (forthcoming). 36. Το συμπέρασμα αυτό επιβεβαιώνεται και από τον Κρανιδιώτη, ο οποίος αναφέρει στο βιβλίο του ότι ο διθυ- ραμβικός τόνος στην ομιλία του Μακαρίου στόχευε ακριβώς στην παρουσίαση των Συμφωνιών Ζυρίχης-Λονδίνου ως νίκη εναντίον της αποικιοκρατίας και της μακραίωνης σκλαβιάς. Βλ. Κρανιδιώτης (1981) 398.