Εθνική Φρουρά & Ιστορία

48 ΕΘΝΙΚΗ ΦΡΟΥΡΑ & ΙΣΤΟΡΙΑ ΤΕΥΧΟΣ 40 Ο ΙΟΥΛΙΟΣ - ΔΕΚΕΜΒΡΙΟΣ 2017 λογογράφος. Ο θεσμός του λογογράφου ήταν γνωστός ήδη στην αρχαία ελληνική δικανική και πολιτική ρητορεία. Επειδή ο νόμος όριζε ότι οι διάδικοι ήταν υποχρεωμένοι να αγορεύουν αυτοπροσώπως, οι ενδιαφερόμενοι κατέφευγαν στον λογογράφο: ένα επιδέξιο και εκπαιδευμένο τεχνίτη του λόγου και γνώστη της νομοθεσίας και της δικαστικής πρακτικής, ο οποίος συνέθετε δικανικούς λόγους κατόπιν αμοιβής. Το έργο του λογογράφου δεν ήταν απλό: δεν βελτίωνε απλώς δομικά ή υφολογικά τους λόγους των πελατών του, αλλά συνέθετε από την αρχή τους λόγους, αφού ερευνούσε την υπόθεση, μελετούσε τις παραμέτρους της, αποφάσιζε ποια γεγονότα θα ενέτασσε στον λόγο και αξιοποιούσε τα στοιχεία που θα έδιναν τη νίκη στον πελάτη του στον δικαστικό αγώνα. Έπρεπε, δηλαδή, να καταφέρει να αποδείξει ή να δώσει την εντύπωση ότι αποδεικνύει τους ισχυρισμούς του πελάτη του. Έπρεπε ακόμα να αποκρούσει επιτυχώς τα επιχειρήματα του αντιδίκου. Συνεπώς, δεν δίσταζε να αποσιωπήσει τις αδυναμίες της υπόθεσης ως προς τον πελάτη του ή να τις παρουσιάσει ως όσο πιο ασήμαντες μπορούσε, ενώ αντίθετα αναδείκνυε και υπογράμμιζε τη σπουδαιότητα των «δυνατών» της στοιχείων. 32 Ανάλογος είναι ο ρόλος και ενός σύγχρονου λογογράφου: συνομιλεί με τους στενούς συνεργάτες του ηγέτη, καθορίζει το γενικό πλαίσιο μέσα στο οποίο θα κινηθεί ο λόγος, κάνει τη δέουσα έρευνα, συνθέτει τον λόγο, εντάσσοντας σε αυτόν βασικές θεματικές παραμέτρους και στοιχεία πειθούς. Έχοντας αναφερθεί σε δύο βασικά στοιχεία του ιδιάζοντα χαρακτήρα του λόγου του Μακαρίου -αφενός τη σύνθεση και τα είδη του ακροατηρίου και αφετέρου τον συντάκτη του λόγου που δεν ήταν ο αγορητής- και έχοντας υπόψη το ιστορικοπολιτικό περικείμενο, το οποίο αναπόδραστα επηρέασε το περιεχόμενο και τη ρητορική σκευή του λόγου, θα προχωρήσουμε πιο κάτω σε ανάλυση επιλεγμένων τμημάτων, στα οποία γίνεται εμφανής η προσπάθεια του αγορητή «να κερδίσει» το ακροατήριό του. Ο λόγος, καθόλου τυχαία, ξεκινάει και κλείνει με αναφορές στη θρησκεία και επικλήσεις στο θρησκευτικό συναίσθημα του ακροατηρίου. Πρόλογος: Δόξα και ευχαριστίαν αναπέμπομέν σοι, Κύριε, ότι «διήλθομεν διά πυρός και ύδατος και εξήγαγες ημάς εις αναψυχήν». Επίλογος: «Κλείσατε αυτό το όραμα εις την ψυχήν σας, και εστέ βέβαιοι, ότι το κράτος, το οποίον με την αγάπην και τη θυσίαν σας θεμελιούται σήμερον, θα αποβή πραγματικόν κράτος ευημερίας και προόδου, ηθικής και δικαιοσύνης, κράτος του Θεού». Άλλες αναφορές: «αι χείρες μας κινούνται εις αίνον Κυρίου». Τι το πιο φυσικό για ένα ανώτατο κληρικό να κάνει χρήση τέτοιων θρησκευτικών αναφορών. Εύλογη σκέψη. Αλλά είναι προφανές ότι την ίδια σχέση με τον κλήρο δεν είχαν οι Ronald Reagan, Bill Clinton και George W. Bush, για να αναφέρουμε 32. Ενδεικτική βιβλιογραφία για τον θεσμό του λογογράφου στο Αττικό δικαϊκό σύστημα: Lavency (1964) Hesk (1999) 201-230. Bers (2009) 8-10. Noёl (2009) 91-107.